Tot Joyce Roodnats stomme verbazing richt de cancelcultuur zich nu op Karl Mays Winnetou, met een eerste succesje. Nu Salman Rushdie moet herstellen van een aanslag op zijn leven, is slappe knieën het laatste wat boekuitgevers moeten hebben.

Liefst zou ik nu lekker uitpakken over de voorstelling The Underground in het Amsterdamse Bos. Er zijn woeste kostuums en dans en klassieke clownstrucs. Er is Sanne den Hartogh – een acteur die de Louis d’Or verdient (ik meld het maar even). De basis is Dostojevski. Een Rus. Die onze verdrietige actualiteit te vertolken krijgt. Hoe kan dat? Nou…

Maar nee. Ik word het bos ingestuurd door Winnetou. De Duitse uitgever blokkeerde de uitgave van twee kinderboeken, gebaseerd op de romanserie over hem en zijn medeheld Old Shatterhand. De Nederlandse uitgever Meulenhoff volgde ijlings. En ik ben het spoor bijster. Hoe kunnen uitgevers dat doen in de maand dat het boekenvak zich sterk maakt voor Salman Rushdie, zwaar verwond door een hater van zijn Duivelsverzen? Het zijn maar kinderboekjes, geen vergelijk met Rushdie. Dat kun je zeggen, maar pas op. Ik vertrouw het niet. Het gebeurt onder vergelijkbare druk van de moderne fatsoensrakkers op sociale media. Die slaat op de hele Winnetou-serie en voor je het weet is die ook veroordeeld tot virtuele boekverbranding.

Het argument is: Winnetou is niet meer van deze tijd. Dat klopt. Deel 1 is van 1893. En in weer een andere tijd, toen ik een jaar of dertien was, dook ik onder in de serie. De rotsvesting in Sonora vond ik het mooist. De dood van Winnetou sloeg ik over – mij niet gezien, ik had al genoeg gehuild toen Nsho-tshi werd vermoord, Winnetous zuster annex Old Shatterhands bruid.

Illustratie uit Karl Mays ‘Winnetou. Het opperhoofd der Apachen’. Illustratie Hans Kresse

Maar ‘niet meer van deze tijd’ betekent niet ‘ouderwets’, maar ‘een geromantiseerd beeld met veel clichés’ dat niet zou stroken met hedendaagse gevoeligheden. En nu borrelt het in de onderbuik van de uitgevers en deze maatregel is een scheet die ze laten vliegen.

Ik denk dat die gevoeligheden niet zijn geraakt door Karl May, maar door sauerkraut westerns en Wild-West-rommel à la John Wayne. In die films loopt het racisme tegen Native Americans de spuigaten uit. Afgelopen zaterdag analyseerde filosoof Ger Groot in NRC 2 al dat juist de Winnetou-romans gebaseerd zijn op een strikte gelijkheidsgedachte. De nazi’s hadden dat door. Zij wilden de boeken verbieden omdat May etaleerde dat hij niets ophad met het onderscheid tussen ‘hogere’ en ‘lagere’ rassen. De nazi’s durfden een verbod niet aan, Winnetou was te populair.

Nu wordt Winnetou culturele toe-eigening verweten en het veronachtzamen van de genocide op de Native Americans. Tja. Parallel met zijn avonturen las ik destijds de Joop ter Heul-serie, smullend van hun geromantiseerde beeld van de Haagse upperclass in de jaren 20. Ze besteden geen sprankje aandacht aan de erbarmelijke omstandigheden en vernederende positie van het huispersoneel. Is dat nog van deze tijd? Is Joop in gevaar?

Als uitgevers niet voor hun fonds opkomen maar zwichten bij een zuchtje tegenwind, dan zijn schrijvers vogelvrij. Wanted, dead or alive.

Correctie: In deze versie is aangepast dat de oorspronkelijke Winnetou-romans in Duitsland uit de handel zijn. Het betreft het niet uitgeven van twee geplande kinderboeken, gebaseerd op de serie. 3

[1]	In: NRC Handelsblad, 30 augustus 2022.

[2]	„Winnetou is de ideale mens”.

[3]

In Duitsland besloot Ravensburger Verlag toe te geven aan het gezeur van een handjevol „woke” wezens door twee boekjes over de film „Der junge Häuptling Winnetou” van de markt te halen. In Nederland echter verklaarde Meulenhoff Boekerij, die voor veel geld de print on demand-herdrukken en de e-books van de bekende Nederlandse Karl May Pockets uit de jaren ’60 verzorgde, niet gehinderd door enige kennis van zaken, „de Winnetou-boeken” uit het assortiment te schrappen. Bij bol.com en amazon.nl kunnen de mensen die de behoefte hebben om zestien euro per deel uit te geven ze (voorlopig) nog steeds bestellen (stand: 27 augustus 2022). Niet helemaal duidelijk wordt wát deze uitgever verstaat onder „de Winnetou-boeken”. Zijn dat de vijf pockets met de naam Winnetou in de titel („Winnetou, het grote opperhoofd”, „Winnetou en de goudzoekers”, „Winnetou bij de bedoeïenen”, „De dood van Winnetou” en „De boodschap van Winnetou”), zijn het de drie delen die in Duitsland zijn verschenen onder de titel „Winnetou I” , „Winnetou II” en „Winnetou III” (bij ons: „Winnetou, het grote opperhoofd”, „Old Shatterhand”, de eerste helft van „De Zwarte Mustang” en de tweede helft van „De dood van Winnetou”), zijn het de Prisma-delen 1 t/m 13, zijn het alle vijftig als Karl May Pockets verschenen delen of zijn het meteen maar alle boeken van Karl May?

Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.

www op deze website