Ach, Winnetoutje toch, jeugdheld van me, ik begrijp je helemaal. Ik schrik me ook te pletter als ik het bericht in het Duitse dagblad BILD lees: ‘Het opperhoofd van de Apaches is deze week door de waanzinnige woke-gemeente naar de eeuwige jachtvelden verbannen! Winnetou verbieten? Völlig absurd!’
Even voor de duidelijkheid, Winnetou is een fictieve held uit de populaire kinderboekenserie 2 van de Duitse schrijver Karl May. Heeft u het al meegekregen? De Duitse uitgever Ravensburger Verlag heeft alle boeken over Winnetou 3 uit de handel gehaald na protesten van activisten. Die vinden dat de werkjes vol staan met racistische stereotypen over indianen.
Directe aanleiding is de kinderfilm: ‘Der Junge Hauptling Winnetou’, die nu in de Duitse bioscopen draait en gaat over de jeugd van het opperhoofd. Drie gezandstraalde Duitsertjes spelen daarin de sterren van de hemel 4. Bij het uitkomen van de speelfilm zijn ook twee boeken verschenen. ‘Foutje,’ zegt de uitgever. ‘Dat hadden we niet moeten doen. De clichés die daarin staan, zijn niet meer van deze tijd. Sorry.’ Daarna breekt de pleuris uit. Het wakkere blad BILD neemt het voortouw en schrijft: ‘Met dank aan de censuur-maffia belandt onze held aan de martelpaal.’
Begin vorige eeuw 5 schrijft Karl May een hele reeks avonturenromans over de roodhuid Winnetou en zijn blanke bloedbroeder Old Shatterhand. Ik smul daarvan als jongetje. Ik zie alle films, die zijn opgenomen in het ruige landschap van Kroatië. In de hoofdrol zien we de Amerikaanse acteur Lex Barker 6 die vloeiend Duits spreekt 7. Winnetou wordt vertolkt door de knappe, tot Indiaan geschminkte Fransman Pierre Brice 8. De adellijke Fransoos spreekt steenkolen Duits 9, maar dat dondert niet want hij heeft sowieso niet uitbundig veel tekst in die films. Ik huil bittere tranen als Winnetou wordt doodgeschoten. Hij heeft een kogel opgevangen voor zijn kompaan Old Shatterhand.
In mijn volksbuurt in Rotterdam-Zuid leeft de held op straat gewoon door. ‘Ik ben Winnetou!’ gilt mijn vriend Koos. ‘Nee, dat is niet eerlijk, ik ben gisteren al Old Shatterhand geweest! Uch!’ jengel ik. Het decor: een smerig speelpleintje in de wijk Feyenoord. Omdat Koos tekstueel niet verder komt dan: ‘pang!’ verzin ik alle scenario’s tijdens het cowboytje spelen. Oké, als regisseur én scriptschrijver ben ik geen Federico Fellini 10, maar ik ben zeker een talentje in de dop. Mijn teksten vormen een robuuste versie van Rotterdams jongensjargon: “Koos, jij speelt even zo’n klote Kiowa-indiaan. Je pakt je dolk en probeert mijn pens open te snijden. En dan zeg je: ‘Hé, bolle bleekscheet, ik steek je verdomme helemaal lek!’ Ik schrik me de touwtering en ruk snel mijn pistool uit mijn holster en roep: ‘Ja, dat had je gedacht, wilde klootviool, ik zal je eens even door je vuile, vieze, rooie rotkop schieten!’ En dan knal ik een kogel dwars door je harses. Jij moet dan even gaan liggen. Daarna mag je weer Winnetou spelen. Oké?’ Ik zei het al, een Gouden Kalf voor scripschrijven zit er niet in. Maar gezelligheid kent geen tijd. Wist ik veel.
‘Met een bezem tussen mijn spierwitte stelten steiger ik door de straten en jaag hordes imaginaire ‘roodhuiden’ over de kling. Voor een écht cowboypak is geen geld. Mijn moeder flanst zelf een wildwest-lor in elkaar. Een kleermaker zou harakiri hebben gepleegd als ie het had gezien. Ik lijk meer op Swiebertje dan op Old Shatterhand.’ Woorden van deze strekking schrijf ik een paar jaar geleden als er in onze delta heisa is over cowboys en indianen. De linkse actiegroep De Grauwe Eeuw doet aangifte tegen de Utrechtse zaal Tivoli Vredenburg. Daar wordt een kinderfestival georganiseerd met het thema: ‘Het Wilde Westen’. “Indoctrinatie!” gilt de grauwe groep. ‘Als we onze kinderen vermommen tot cowboys en indianen zijn we bezig met de verheerlijking van de ‘genocide op de oorspronkelijke bevolking van Amerika’.
Ook de Nederlandse uitgeverij Meulenhoff Boekerij haalt nu de Winnetou-boeken uit de markt 11. Het is bijna gedaan met de legende. ‘Floepens, mis!’ hoor ik de echo van ‘misschiet-indiaan’ Klukkluk, die een koddige rol speelt in de kinderserie Pipo de Clown. Sommige oneliners van de malloot staan me nog helder voor de geest. De allermooiste Klukkluk-klassieker blijft in mijn ogen nog steeds deze: ‘Dit is allemaal wel heel erg van de gekke!’
Op: jaapvandeurzen.com, 28 augustus 2022.
De heer Van Deurzen besluit zijn column met de opmerking: Op de kop af 250 opstelletjes! Ik weet het, U staat te trappelen om eenmalig een donatie te doen voor alle geleverde glimlachen. Dat is toch zo leuk!Klik dan hier!
Omdat de boeken van Karl May in Nederland door de diverse uitgevers altijd gepropageerd zijn als kinderboeken, staat nog steeds in het collectieve geheugen van de (lezende) Nederlander gegrift dat Karl May alleen kinderboeken geschreven zou hebben. In feite zijn maar zeven van de inmiddels 96 Gesammelte Werke van Karl May expliciet voor kinderen (of liever: de jeugd) geschreven: „Unter Geiern” (in de Karl May Pockets-serie „De zoon van de berejager”), „Der Schatz im Silbersee” („De schat in het Zilvermeer”), „Der Ölprinz” („De oliekoning”), „Halbblut” (het tweede deel van „De Zwarte Mustang” en enkele verhalen uit „Desperado’s”), „Das Vermächtnis des Inka” („Het testament van de Inca”), „Der blaurote Methusalem” en „Die Sklavenkarawane” („De slavenkaravaan”). Alleen in de eerste vier genoemde boeken komt Winnetou voor.
Ravensburger Verlag wilde meeprofiteren van het succes van de film „Der junge Häuptling Winnetou” en bracht twee boekjes en een puzzel met betrekking tot die film op de markt. Na prostesten van een handjevol „woke” wezens besloot deze uitgeverij deze twee boekjes ijlings van de markt te halen, dat is dus wat anders dan „alle boeken”.
De boeken die Karl May zelf heeft geschreven, worden al meer dan honderd jaar uitgegeven door de Karl-May-Verlag te Bamberg en Radebeul en die uitgeverij is gelukkig niet van plan om ermee te stoppen!
Om precies te zijn: Mika Ullritz (* 2008) als (de jonge) Winnetou, Milo Haaf (* 2008) als Tom Silver en Lola Linnéa Padotzke (* 2010) als (de jonge) Nscho-tschi.
Lex Barker (voluit: Alexander Chrichlow Barker Jr., * 8 mei 1919 , † 11 mei 1973) was een Amerikaans acteur, die in vijf films furore maakte als Tarzan; in Europa was zijn eerste grote rol die van Robert – de verloofde van de vrouwelijke hoofdrolspeelster Sylvia (Anita Ekberg) – in de klassieker „La dolce vita” van Federico Fellini, alvorens hij optrad in maar liefst twaalf van de zeventien grote Karl-May-verfilmingen in de jaren ’60: als Old Shatterhand in „Der Schatz im Silbersee” (1962), „Winnetou, 1. Teil” (1963), „Old Shatterhand” (1964), „Winnetou, 2. Teil” (1964), „Winnetou, 3. Teil” (1965), „Winnetou und das Halbblut Apanatschi” (1966) en „Winnetou und Shatterhand im Tal der Toten” (1968); als Kara Ben Nemsi in „Der Schut” (1964), „Durchs wilde Kurdistan” (1965) en „Im Reiche des silbernen Löwen” (1965); als Dr. Sternau in „Der Schatz der Azteken” (1965) en „Die Pyramide des Sonnengottes” (1965).
Lex Barker werd in de verfilmingen naar Karl May in Duitsland meestal nagesynchroniseerd door Gert Günther Hoffmann (* 21 februari 1929 , † 14 november 1997) en soms door anderen, maar zijn eigen stem was nooit te horen. De Duitsers maakten voor het eerst kennis met Barkers eigen stem, toen deze in 1965 het singletje „Mädchen in Samt und Seide” opnam; hierna zouden nog enkele singles in het Duits volgen.
Pierre Brice (artiestennaam van Pierre Louis Baron le Bris, * 6 februari 1929 , † 6 juni 2015) was een Frans acteur, die in maar liefst elf van de zeventien grote Karl-May-verfilmingen in de jaren ’60 de rol van Winnetou speelde: „Der Schatz im Silbersee” (1962), „Winnetou, 1. Teil” (1963), „Old Shatterhand” (1964), „Winnetou, 2. Teil” (1964), „Unter Geiern” (1964), „Der Ölprinz” (1965), „Winnetou, 3. Teil” (1965), „Old Surehand, 1. Teil” (1965), „Winnetou und das Halbblut Apanatschi” (1966), „Winnetou und sein Freund Old Firehand” (1966) en „Winnetou und Shatterhand im Tal der Toten” (1968). Voorts speelde hij nogmaals de rol van Winnetou in de tv-series „Mein Freund Winnetou” (1980) en „Winnetous Rückkehr (1998) en trad hij een aantal malen op als gastacteur (uiteraard eveneens in de rol van Winnetou) bij de Karl-May-Spiele van Elspe en Bad Segeberg.
Pierre Brice werd in de verfilmingen naar Karl May zevenmaal nagesynchroniseerd door Thomas Eckelmann (* 21 februari 1929 , † 14 november 1997) en viermaal door anderen; ook in de tv-serie „Mein Freund Winnetou” uit 1980 moest Brice nog steeds nagesynchroniseerd worden. De Duitsers maakten voor het eerst kennis met Brice’s echte stem, toen deze in 1965 het singletje „Ich steh’ allein / Ribanna” opnam; hierna zouden nog vrij veel singles in het Duits volgen.
De singles werden in Nederland niet eens uitgebracht of hadden geen succes en in de Nederlandse bioscopen draaiden – behalve in de grensstreek – de films in het Engels, zodat het uiterst onwaarschijnlijk is dat veel Nederlanders Barkers en Brice’s stemmen ooit hebben gehoord.
Federico Fellini (* 20 januari 1920 , † 31 oktober 1993) was de bekendste Italiaans filmmaker en -regisseur, die vier maal de Oscar voor de beste buitenlandse film won. Hij maakte o.a. de nog steeds veel gedraaide films „Luci del varietà”, „Lo sceicco bianco”, „La strada” (Oscar), „Le notti di Cabiria” (Oscar), „La dolce vita”,
„Boccaccio ’70”, „Otto e mezzo” (Oscar), „Giulietta degli spiriti”, „Satyricon”, „Roma”, „Amarcord” (Oscar), „La città delle donne”, „E la nave va”, „Ginger e Fred” en
„Intervista”.
Ravensburger Verlag besloot twee boekjes over de film „Der junge Häuptling Winnetou” van de markt te halen. Meulenhoff Boekerij, die voor veel geld de print on demand-herdrukken en de e-books van de bekende Karl May Pockets uit de jaren ’60 verzorgde, verklaarde, niet gehinderd door enige kennis van zaken, „de Winnetou-boeken” uit het assortiment te schrappen. Bij bol.com en amazon.nl kunnen de mensen die de behoefte hebben om zestien euro per deel uit te geven ze (voorlopig) nog steeds bestellen (stand: 28 augustus 2022). Niet helemaal duidelijk wordt wát deze uitgever verstaat onder „de Winnetou-boeken”. Zijn dat de vijf pockets met de naam Winnetou in de titel („Winnetou, het grote opperhoofd”, „Winnetou en de goudzoekers”, „Winnetou bij de bedoeïenen”, „De dood van Winnetou” en „De boodschap van Winnetou”), zijn het de drie delen die in Duitsland zijn verschenen onder de titel „Winnetou I” , „Winnetou II” en „Winnetou III” (bij ons: „Winnetou, het grote opperhoofd”, „Old Shatterhand”, de eerste helft van „De Zwarte Mustang” en de tweede helft van „De dood van Winnetou”), zijn het de Prisma-delen 1 t/m 13, zijn het alle vijftig als Karl May Pockets verschenen delen of zijn het meteen maar alle boeken van Karl May?
Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.
Terug naar de Karl May-startpagina.
Terug naar de Apriana-startpagina.
Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.
