Nadat er in Duitsland kritiek kwam op de “racistische” uitgave van twee nieuwe Winnetou-boeken, wordt nu ook de Nederlandse vertaling geschrapt. Was Winnetou niet de held waarmee successchrijver Karl May inging tegen de karikatuur van de ‘wilde indianen’ versus de ‘beschaafde cowboys’?

Eerder deze maand kondigde Ravensburger in Duitsland nog trots de uitgave van twee nieuwe Winnetou-boeken aan. Naar aanleiding van de release van Winnetou, het jonge opperhoofd in de Duitse cinemazalen, kwam de spelletjesfabrikant met twee kinderboeken, een puzzel en een stickerboek.
Maar daarop kwam vlijmscherpe kritiek over het “racisme” en de “culturele toe-eigening” van Winnetou. Ravensburger was het eens met de kritiek en moest toegeven dat de uitgaven de inheemse bevolking romantiseren en bol staan van de clichés. Daarop besloot de fabrikant zijn excuses aan te bieden en de uitgaven in te trekken.
Kous af, dacht Ravensburger. Maar de hetze, die nam alleen maar toe. “Meen je dat?”, reageerde een Duitse volger op Instagram. “U maakt kinderboeken voor een kinderfilm en u schrapt alles wegens enkele hysterische opmerkingen van mensen die de film allicht niet eens gezien hebben? Laat staan Karl Mays boeken gelezen hebben?”

Net positief beeld
De film zelf verdween niet van het Duitse bioscoopscherm, maar toch besliste ook de Nederlandse uitgeverij Meulenhoff de publicatie te schrappen van de Nederlandse vertaling van de boeken die bij de nieuwe film horen 2. En zo komt er wellicht een einde aan Vlamingen en Nederlanders die opgroeien met de verhalen van Karl May, en die dromen over de vriendschap tussen de heldhaftige Winnetou, opperhoofd der Apachen, en zijn witte bloedbroeder Old Shatterhand. Onterecht, vindt Winnetou-expert Andreas Brenne. „Met Winnetou is helemaal niets mis”, reageert hij vanuit Duitsland. Brenne is professor kunstpedagogie en populaire cultuur aan de Universiteit van Potsdam en lid van de Karl May-vereniging 3. „Als je naar westerns kijkt, staan de cowboys voor de ‘toekomst’, de ‘vooruitgang’, de ‘beschaving’. En de indiaan, die is steevast onbeleefd, wild en dom. Wel, May draaide dat om. Winnetou is een slimme en welgemanierde indiaan, die enkel geweld gebruikt als laatste redmiddel.”
“Natuurlijk is Winnetou geen correcte weergave van de inheemse Amerikaanse bevolking, maar dat streefde May ook niet na. Winnetou is bijvoorbeeld een Apache, maar hij ziet eruit als een Lakota. Dat deed er ook niet toe, May schreef fictie. May droomde, net als veel Duitsers op het einde van de 19de eeuw, van Amerika. Maar hij was te arm om de oversteek te maken. Dus goot hij zijn dromen in een fictieve indianenheld. Daarmee schetst hij geen juist, maar wel een positief beeld van de indiaan. Dus met racisme heeft dit niets te maken.”

Maatpak in Wall Street
Volgens critici maakt het niet uit of May nu een positief, dan wel een negatief beeld schetst. Hij eigent zich een cultuur toe die niet de zijne is, en die dan nog eens door witte kolonisatoren onderdrukt werd en nog steeds gediscrimineerd wordt.
“Maar wat is het alternatief?”, zegt professor Adnreas Brenne. “Hét beeld van de indiaan bestaat niet. Er zijn er die in traditionele klederdracht in reservaten wonen, en er zijn er die in een maatpak werken in Wall Street. Moeten we het dan gewoon niet meer over de indianen hebben?”

[1]	In: Het Nieuwsblad, 26 augustus 2022.

[2]

Neen. Meulenhoff Boekerij is nooit van plan geweest om een Nederlandse vertaling van de Ravensburger-boekjes over de film „Der junge Häuptling Winnetou” op de markt te brengen. Meulenhoff Boekerij verzorgde wel de print on demand-herdrukken en de e-books van de bekende Karl May Pockets uit de jaren ’60. Eén zo’n herdrukje kost zestien euro, terwijl je in de meeste antiquariaten één of hooguit twee euro voor een originele Karl May Pocket betaalt. Maar, niet gehinderd door enige kennis van zaken, heeft Meulenhoff nu verklaard „de Winnetou-boeken” uit het assortiment te schrappen. Bij bol.com en amazon.nl kunnen de mensen die de behoefte hebben om zestien euro per deel uit te geven ze (voorlopig) nog steeds bestellen (stand: 27 augustus 2022). Niet helemaal duidelijk wordt wát deze uitgever verstaat onder „de Winnetou-boeken”. Zijn dat de vijf pockets met de naam Winnetou in de titel („Winnetou, het grote opperhoofd”, „Winnetou en de goudzoekers”, „Winnetou bij de bedoeïenen”, „De dood van Winnetou” en „De boodschap van Winnetou”), zijn het de drie delen die in Duitsland zijn verschenen onder de titel „Winnetou I” , „Winnetou II” en „Winnetou III” (bij ons: „Winnetou, het grote opperhoofd”, „Old Shatterhand”, de eerste helft van „De Zwarte Mustang” en de tweede helft van „De dood van Winnetou”), zijn het de Prisma-delen 1 t/m 13, zijn het alle vijftig als Karl May Pockets verschenen delen of zijn het meteen maar alle boeken van Karl May?

[3]	Het is misschien mogelijk dat Brenne lid is van de Karl-May-Vereniging (in Nederland!), maar waarschijnlijker is het dat de goede man lid is van de Duitse Karl-May-Gesellschaft.

Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.

www op deze website