WINNETOONS, DE SCHAT VAN HET WILDE WESTEN

jekino EDUCATIE


Rebecca van den Berg 1





FILM EN EDUCATIE …

... in het vertoningscircuit van Lessen in het donker, in het kader van Filmfestival Open Doek, ter gelegenheid van een workshop verzorgd door Jekino of van een een film in de klas ...
Het medium film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scholen, daarom zorgen wij graag voor een degelijke programmatie en pedagogische omkadering. We maken jaarlijks een pittige selectie van een 30-tal films uit het afgelopen seizoen, organiseren op heel wat plaatsen vertoningen en zorgen voor kant-en-klare lesmappen voor een boeiende verwerking
i
n de klas. Daarbij spelen we in op de eindtermen en ontwikkelings-doelen. In elke lesmap streven we naar een filmtechnische en inhoudelijke benadering van de film en focussen we op één filmterm.


DOELGROEP WINNETOONS DE SCHAT VAN HET WILDE WESTEN: VANAF 6 JAAR.






www.opendoek.be
www.jekino.be
www.lesseninhetdonker.be


ONLINE FILMFICHE!

Surf naar www.filmfiches.be en laat je (sterren)mening achter bij de film die je zag. De fiches zijn een digitale, meer visuele uitdieping van deze lesmap met trailers, foto’s en interessante achtergrondinfo.



INHOUDSTAFEL

Filmfiche
- Synopsis
- Technische kaart
- Uit de pers
- Voor je naar de film vertrekt
Het verhaal
Reacties verzamelen
Inhoudelijke elementen
- Op reis met de stoomtrein
- Over namen en bijnamen
- De inca’s
De auteur: Naar een boek van Karl May
- Zijn leven
- Zijn werk
- Zijn personages
Een geanimeerde western
Fiche voor de leerlingen

  4




  6
10
12



23



27
30

___
P 2
___
P 3





SYNOPSIS

Arizona 1869. Winnetou en Old Shatterhand proberen een einde te maken aan de praktijken van de gewetenloze Kolonel Brinkley die met zijn boevenbende de prairie onveilig maakt. De bloedbroeders maken zich ook zorgen om Winnetou’s rebelse zus Nscho-tschi, die zich niet als een squaw gedraagt maar liever op jacht gaat zoals de mannen.
De New Yorkse weesjongen Bobby en zijn beste vriend, de rat Winchester, komen aan in het Wilde Westen met de kaart van een verborgen goudschat op zak. Maar Brinkley kidnapt Bobby en Nscho-tschi en steelt de kaart. Winnetou en Old Shatterhand zetten de achtervolging in en Bobby beleeft het avontuur van zijn leven. Kunnen de vrienden de bandieten verslaan en zullen zij de legendarische schat van het Zilvermeer vinden?

TECHNISCHE KAART

WINNETOONS DE SCHAT
VAN HET WILDE WESTEN
Gebaseerd op de verhalen
van Karl May
Duitsland/België
2007, 72 minuten

Regie: Gert Ludewig 2
Scenario: Jeffrey Scott 3, Lee Maddux 4
Nederlands gesproken
Met de stemmen van o.a.
Roel Vanderstukken 5, Sven De Ridder 6, Terence Schreurs 7, Vic De Wachter 8, Govert Deploige 9, Dieter Troubleyn 10 en Robert de la Haye 11
Distributie: Jekino Distributie

UIT DE PERS

“Oerklassiek geanimeerde teken-film voor de kids over de avonturen van Winnetou en Old Shatterhand. Deze Vlaams-Duitse coproductie is de eerste animatieversie voor de bioscoop naar Karl Mays boeken over Appachenopperhoofd Winnetou en zijn bloedbroeder Old Shatterhand.”
De Morgen 20/10/09

“Deze Belgisch-Duitse klassieke animatiefilm oogt wat ouderwets en de adaptatie van “De Schat van het Zilvermeer” van Karl May mist een frisse aanpak. Maar jonge kinderen zullen zich wel met deze fantasiewestern kunnen amuseren. Beste element: de zeer knappe westerndecors.”
Metro 21/10/09

“WINNETOONS EN DE SCHAT VAN HET WILDE WESTEN zal niet alleen liefhebbers van cowboys en indianen bekoren, maar ook pittige dametjes.”
De Bond 25/09/09



“Het verhaal biedt mogelijkheden aan creatieve animatoren. Daar hebben de filmmakers met professionele degelijkheid en veel oog voor detail gebruik van gemaakt. Vooral de decors zijn fraai. Hét speelterrein voor de animatoren was het gekende westerndecor. Ook in de soundtrack weerklinkt de echo van het werk van de klassieke westerncomponisten.”
Generiek december 09

VOOR JE NAAR DE FILM VERTREKT

Voor de leerlingen is het fijn als ze bij aanvang weten welke film ze te zien krijgen. Vertel hen dat de film WINNETOONS – DE SCHAT VAN HET ZILVERMEER heet en laat indien mogelijk ook de affiche van de film zien. Kunnen ze op basis daarvan achterhalen om wat voor soort film het gaat? Welk filmgenre? Wat weten ze over dit genre? Wat zijn volgens hen de typische ingrediënten van een western? Je kan ook de meisjes gerust stellen: hoewel het gaat om een echt jongensavontuur, speelt in deze western een meisje een heel belangrijke rol. Zij is misschien wel de dapperste en meest zelfbewuste van alle personages.

De film werd grotendeels gemaakt in Duitsland, maar er werkte ook een Belgische studio aan mee. De Antwerpse animatiestudio DeFamilieJanssen was mee verantwoordelijk voor het ontwerp van de decors en van enkele personages.



De film wordt ook in het Nederlands verteld. Vlaamse acteurs hebben in de studio de teksten ingesproken. Vertel eventueel hoe zoiets in z’n werk gaat.

Eén stem in de film is heel bijzonder. In de openingstaferelen in de straten van New York, komt er een jong meisje aan het woord. Zij kreeg de stem van Jolien De Neef die nog nooit eerder aan een film had meegewerkt. Jolien was erg ziek en vertelde aan het vtm-programma ‘Hart voor Elkaar’ dat het haar laatste grote wens was om ooit een stem in te spreken in een tekenfilm. Daarom kreeg ze een rolletje in WINNETOONS. Ze was – met haar klasgenoten – de eregast op de première van de film tijdens het Internationaal Filmfestival in Gent. Enkele maanden later overleed ze aan haar ziekte.

___
P 4
___
P 5






New York 1869. Een doodzieke man vertelt zijn zoon Bobby over de legendarische ‘Schat van het Zilvermeer’. Toen de Spaanse veroveraar Hernan Cortés 12 in 1600 de azteken aanviel om hun onmeetbare goudschat te roven, verborg aztekenhoofdman Montezuma 13 zijn rijkdom in een onderaardse kluis die enkel kan geopend worden met gebruik van een amulet en de toverwoorden ‘Water, Wind, Aarde, Vuur’. Bobby’s vader bezit een kaart die naar de schat leidt.
Wanneer vader sterft, blijft Bobby alleen achter. Hij moet naar het weeshuis. Samen met zijn beste vriend, de rat Winchester, slaat hij op de vlucht. Met de kaart op zak springt hij op een trein, richting Wilde Westen.

IN HET WILDE WESTEN

Arizona is het jachtgebied van de Apachen, aangevoerd door het dappere opperhoofd Winnetou. Zijn knappe zus Nsho-tshi baart hem zorgen: ze wil niet

leven zoals de andere squaws; ze wil niet koken of naaien maar gaat liever op jacht, net zoals de mannen. Bijna wordt ze vertrappeld door een bizon. Winnetou’s bloedbroeder Old Shatterhand kan haar op het nippertje redden.

Niet alleen de aanleg van een spoorlijn zaait onrust in het land der Apachen. Een bende desperado’s, onder aanvoering van de meedogenloze Kolonel Brinkley, zorgt met hun treinovervallen voor grote problemen. Op Brinkley’s hoofd staat een hoge prijs. Old Shatterhand heeft een plan: om Brinkley te klissen 14, zal hij in de bende infiltreren.

Nog diezelfde avond stelt Brinkley hem voor om plaatsvervangend bendeleider te worden. Er is namelijk een trein met een grote lading goud op komst... Op de trein zit ook Bobby. Brinkley slaat toe, de trein ontspoort, de locomotief ontploft en Bobby slaat op de vlucht. In de chaos verliest hij zijn kaart. Brinkley’s bandieten nemen ze mee. Bendelid Diablo kent de legende van Montezuma en beseft de kolossale waarde van de kaart.

___
P 6
___
P 7




Intussen dwaalt Bobby door de rotswoestijn en wordt op het nippertje uit de klauwen van een beer gered door Nsho-tshi. Bobby merkt dat zijn indiaanse vriendin net zo’n amulet om de hals draagt zoals in het verhaal van de aztekenschat. Nsho-tshi erfde het amulet van haar grootmoeder. Samen gaan ze op jacht naar de verloren kaart.

DE SCHATKAART

Bobby en Nsho-tshi besluipen het hoofdkwartier van Brinkley’s bende. Met hulp van Winchester proberen ze de kaart terug te stelen. Maar er ontstaat tumult: de kaart valt in het vuur en Bobby en Nsho-tshi worden gevangen genomen. Bovendien verraadt Bobby de ware identiteit van Old Shatterhand. Woedend geeft Brinkley bevel om de cowboy in de boeien te slaan.

Op het nippertje daagt er hulp op. Dankzij Winnetou kan Old Shatterhand ontsnappen door met ware doodsverachting in de snelstromende rivier te duiken. Bobby en Nsho-tshi blijven in Brinkleys macht. Omdat Bobby de details van de verbrande kaart uit zijn hoofd kent, moet hij de bandieten naar het Zilvermeer leiden. Winnetou en Old Shatterhand zitten de desperado’s op het spoor en ook de ervaren spoorzoeker Sam Hawkes zet samen

met een regiment cavaleriesoldaten de achtervolging in.

Op een eiland midden in het Zilvermeer ligt de Doodskopberg. Dankzij Bobby bereiken de schattenjagers via bochtige gangen de vergrendelde schatkamer... Kan Bobby de door het oeroude geheim beveiligde deur openen? Zijn Winnetou en Old Shatterhand tijdig ter plaatse om hun vrienden bij te staan? Triomfeert de doortrapte Brinkley? Of neemt Motezuma na 400 jaar wraak op zijn belagers?

___
P 8
___
P 9




Vlak na de vertoning willen kinderen vaak hun eerste indrukken kwijt in een ontladingsmoment., om ‘stoom af te laten’. Daarbij kunnen enkele eenvoudige vragen helpen. Aan de hand van een reconstructieopdracht kan nadien dieper op het verhaal worden ingegaan.

ONTLADINGSMOMENT

- Vond je het een goede film? Waarom (niet)?
- Hoe kan je de film volgens jou het best omschrijven? Leuk / saai / meeslepend / grappig / origineel / spannend / langdradig / ... ?
- Welk moment uit de film is je het meest bijgebleven? Wie was je favoriete personage? En waarom?
- Vind je dit een leuke film om aan je vriendjes te laten zien? Of aan je ouders? Aan wie wil je deze film graag ’s laten zien? Waarom?

RECONSTRUCTIE VAN HET FILMVERHAAL

Kunnen de kinderen kort samenvatten waarover het verhaal gaat? (Hou het onderscheid tussen hoofd- en bijzaak goed in de gaten.) Ze kunnen daarbij een antwoord zoeken op de 5 W-vragen. Zo brengen ze alle belangrijke info samen:
- Over WIE gaat het verhaal? - WAAR speelt het verhaal zich af? - WANNEER speelt het verhaal zich af? - Over WAT gaat het verhaal? - WAAROM verloopt het verhaal op deze manier?

____
P 10
____
P 11




OP REIS MET DE
STOOMTREIN


Hoe ben jij al ooit op reis gegaan?
Auto / bus / fiets / trein / te voet / vliegtuig / …

Hoe verplaatsen de
personages in de film zich?

Stoomtrein / paard / ezel / te voet

Weet je hoe een stoomtrein werkt?

In de stoomketel zit water. Met hout, steenkool of stookolie wordt er een vuur gestookt. Het vuur brengt het water aan de kook in een ketel en daardoor ontstaat stoom. Wanneer er steeds meer stoom bijkomt, ontstaat er druk in de ketel. (Denk maar aan een fluitketel wanneer het water kookt.) De stoom van de stoomtrein gaat door pijpen naar een zuiger. Daaraan zit een stang vast. Die laat de wielen ronddraaien.

Heb jij al ooit op een trein gezeten?

Wie zit er nog allemaal op de trein?
•   Andere reizigers, onderweg naar hun werk of naar een andere bestemming.
•   De machinist laat de trein rijden. Liefst op tijd, zoals de dienstregeling aangeeft.
Onderweg houdt hij alle seinen en de lampjes in de cabine goed in de gaten. Hij bepaalt de snelheid van de trein. Een trein heeft géén stuur, dus hij hoeft niet te sturen. Wissels zorgen ervoor dat de trein op de juiste rails rijdt. Die wissels worden vanuit centrale

____
P 12
____
P 13




verkeersleidingsposten met computers bediend. Eén foutje van de machinist kan heel vervelende gevolgen hebben voor alle reizigers. Denk maar aan de treinrampen die je wel eens op het journaal te zien krijgt.
•   De trein mag het station niet verlaten voor de conducteur een teken geeft. Hij blaast meestal op zijn fluitje en zwaait met zijn armen. Als de trein rijdt, controleert de conducteur of iedereen een geldig kaartje heeft. Ook geeft hij informatie aan reizigers in de trein die vragen hebben over hun reisroute.

OVER NAMEN EN BIJNAMEN

Namen hebben vaak een geschiedenis én een betekenis. Daarom kozen de inca’s, net zoals vele andere indianenvolkeren, een naam die paste bij het karakter van een kind... maar daarvoor hadden ze wat tijd nodig.
Ook bij ons krijg je bij sommige jeugdbewegingen een naam toegewezen die bij jou past. Zo’n naam noemen we – helemaal in de indiaanse traditie – een totemnaam.

Bijnamen ontstaan vaak door uiterlijke eigenaardigheden, gebreken of afwijkingen, typische uitspraken, een uitgeoefend

beroep, gedrag of kleding of door afkorting van je echte naam.

Nscho-tschi geeft Bobby een nieuwe naam. Welke naam? Hoe komt Bobby aan zijn nieuwe naam?
Bobby heeft zo’n honger dat hij honing van de beer steelt en de honing van zijn vingers likt. Daarom noemt Nscho-tschi hem ‘Honingvinger’.

Is het altijd prettig om een bijnaam te krijgen?
Een bijnaam kan kwetsend zijn. Dat wordt ‘een spotnaam’ genoemd. Er zijn ook lieve, positieve bijnamen: ‘een koosnaam’.

Wij zijn Belgen omdat wij in België wonen. Hoe komen de indianen dan aan hun naam?
Columbus 15 kwam op zijn ontdekkingsreizen aan land in Zuid-Amerika. Hij was echter in de veronderstelling dat hij voet aan wal zette in India. Hij noemde de inheemse bevolking dan ook ‘indianen’.

Wat is een typische bijnaam voor een indiaan?
Roodhuid.

Heeft er iemand in de klas / groep een bijnaam? Ben je er tevreden mee?

Hoe kregen indiaanse kinderen hun naam?
Een oudere man uit de familie, meestal een opa of oom, gaf het

kind een naam. Hij koos een naam die iets te maken had met het uiterlijk van het kind. Baby’s heetten bijvoorbeeld: Zilveren Maan, Wind in het Haar, Kleine Bliksem, Groene Ogen. Soms hoorde hij de naam in een droom.
Later kreeg het kind een bijnaam die iets vertelde over een bijzondere eigenschap of een gebeurtenis in zijn of haar leven. Heldhaftige krijgers werden naar hun krachten of daden genoemd. Hun namen veranderden bijvoorbeeld in Witte Veder, Zwarte Arend, Zittende Stier, Rode Wolk, Blauwe Donder of Zwarte Eland.


Doe-opdracht: Ook jij kunt een indianennaam verdienen!
Ga op zoek naar een bijzondere eigenschap die je zelf hebt en vergelijk met je klasgenoten. Bedenk gezamenlijk een passende naam bij jouw eigenschap en noteer deze op een kladblad. Teken een veer op een tekenblad en knip die uit. Schrijf er je nieuwe

indianennaam op en kleef het op je T-shirt. Noem je vriendjes de hele dag bij hun indianennamen.
Voelt het fijn om zo genoemd te worden?


Enkele voorbeelden van indiaanse voornamen ter inspiratie:

Dibe = schaap
Doba = geen oorlog
Dyani = hert
Elan = vriendelijk
Elsu = vliegende valk
Etu = zon
Eyota = groots
Fala = kraai
Halona = gelukkig
Hania = strijder uit het rijk der geesten
Hinto = blauw haar
Howi = tortelduif
Huritt = knap
Huyana = vallende regen
Iye = rook
Jacy = maan
Kachina = Heilige danser


____
P 14
____
P 15




Ook jouw naam heeft vast een oorsprong, een betekenis. Die kan je terugvinden op het internet waar je heel wat websites hebt over namen en naambetekenissen.
Bijvoorbeeld:

www.naambetekenissen.nl
www.gerardlenting.nl/naam/nameng.html

Ben je tevreden over jouw naam? Welke naam zou je voor jezelf kiezen?
Wist je dat je je naam ook officieel kan laten veranderen? Dat is geen eenvoudige klus; het kost heel wat tijd en geld. En je geeft daarmee natuurlijk ook een stuk van je identiteit op.

Ken je mensen die ‘naar iemand genoemd zijn’?
Hun naam is een eerbetoon aan een ander persoon: een familielid, een beroemdheid, iemand waarvoor de naamgevers (meestal de ouders) een grote bewondering hadden.

Welke namen vind jij mooi?
Stel een lijstje op van jouw favoriete jongens- en meisjesnamen.

____
P 16
____
P 17




DE INCA’S

De inca’s waren een indianenvolk dat leefde in Ecuador, Peru, Bolivia, Argentinië en Chili
De glorietijd van de incabeschaving duurde ongeveer van 1438 tot 1532, dus slechts één eeuw. Toen werd het hele incarijk verwoest door de Spaanse troepen onder leiding van Francisco Pizarro 16.
De inca’s hadden hun eigen taal, het Quechua en aanbaden Moeder Aarde (Pachamama) en andere natuurgoden, zoals bergen, rivieren en de zon, maan en sterren. Eén van de belangrijke goden die door de inca’s werden vereerd, was de zonnegod Inti.

DE CONQUISTADORES

In 1532 kwam de Spaanse ontdekker Francisco Pizarro met een leger naar Peru. Hij wilde er goud halen en de mensen bekeren tot het katholicisme. De Spaanse veroveraars (conquistadores) vermoordden ontstellend veel inca’s en waren dragers van vreemde ziektes, waar de indianen aan stierven. De Spanjaarden bleven lang aan de macht. Pas in 1821 werd Peru onafhankelijk.

MACHU PICCHU

Machu Picchu was een belangrijke stad van de inca’s, hoog in de bergen gebouwd, goed verborgen voor de buitenwereld.



De Spanjaarden hebben Machu Picchu nooit gevonden en daardoor werd de stad – in tegenstelling tot vele andere incasteden – nooit vernietigd. Wetenschappers denken dat Machu Picchu de woonplaats was voor belangrijke mensen, zoals priesters en koningen. Er woonden waarschijnlijk zo’n 750 à 1000 mensen. In de stad is er een woonzone (met een groot plein), een militaire zone en een godsdienstige zone. Daar bevinden zich de tempels voor de zonnegodin

en de maangodin, alsook een zonnewijzer. De inca’s wisten door de stand van de zon precies welke maand en dag het was. Pas in 1911 werd de stad ontdekt door de Amerikaan Hiram Bingham.
In 2007 werd Machu Picchu tot één van de “zeven nieuwe wereldwonderen” gekozen. Je” kan de ruïnes van de stad nog steeds bezoeken in het Andesgebergte.

OPEN DE POORT VAN DE
SCHAT VAN MONTEZUMA


Om de poort van de schat van Montezuma te openen, heb je de amulet van Nscho-tschi’s oma nodig. Dan moet je de vier natuurelementen in de juiste volgorde plaatsen. Welke natuurelementen zijn dat?
Water, wind, aarde en vuur.

OPDRACHT:

Om de schatpoort te openen moet je een natuurelement uitbeelden. Vier leerlingen komen vooraan in de klas staan en krijgen één van de vier natuurelementen in hun oor gefluisterd. De poort zal zich openen wanneer je klasgenoten kunnen raden wie welk element uitbeeldt.

Weet je waar de naam van de schat (‘de schat van Montezuma’) vandaan komt?
Montezuma was de laatste koning van de azteken, een volk dat nauw verwant was aan de inca’s.


____
P 18
____
P 19




DE GEVEDERDE SLANG

De azteken waren ervan overtuigd dat de goden de hele wereld beheersten en kwaad werden als de juiste rituelen niet op het goede moment werden uitgevoerd. Ze probeerden hun goden gunstig te stemmen met offers. Bij natuurrampen waren de goden ontstemd, dus deden ze nog meer moeite om hen tevreden te stellen. Azteken maakten veel gebruik van symbolen om hun tempels te versieren en schatten te beschermen. Welk dier beschermt de schat van Montezuma?
Een slang. De ‘Gevederde Slang’ staat voor ‘de dood’ en kan rovers of bandieten afschrikken.

Opdracht:
Ontwerp zelf jouw versie van de gevederde slangengod. Die kan je nadien aan de deur van de klas ophangen ter bescherming. Of vind je een ander dier of symbool dat beter geschikt is om je te beschermen tegen boosdoeners?

Kolonel Brickley is een gewetenloze boef die de schat wil stelen. Beschrijf wat er met hem gebeurt wanneer hij de hoofdtooi opzet.
Hij verandert in een monster met gele slangenogen, puntige tanden, lange nagels en een zware stem. De hoofdtooi geeft je macht; hij wordt dus enorm sterk.

____
P 20
____
P 21




ZIJN LEVEN

Carl Friedrich May (alias Karl May) 17 werd in 1842 in Duitsland geboren in een arme weversfamilie. Negen van de veertien kinderen in het gezin stierven jong; Karl was de enige overlevende zoon. Kort na zijn geboorte werd hij nachtblind ( = een aandoening waarbij je slecht of niet kan zien wanneer er weinig licht is). Tijdens die ‘blinde jaren’ vertelde zijn grootmoeder hem sprookjes, die zijn fantasie op hol deden slaan. Op vijfjarige leeftijd kreeg hij dankzij een vitaminenkuur zijn gezichtsvermogen terug... maar zijn fantasie bleef.

Vader May sleepte voor zijn zoon van overal boeken aan en Karl las alles. Boeken gaven hem de mogelijkheid om weg te dromen uit zijn troosteloze omgeving. Maar hij had de gevaarlijkegewoonte om alles wat hij las ook werkelijk te geloven.

Vanaf zijn 20e gaat het bergaf met Karl. Hij wordt weggestuurd van zijn lerarenopleiding vanwege een veroordeling voor de diefstal van... 6 kaarsstompjes. In 1861 haalt hij toch zijn diploma maar verliest zijn

job door alweer een kruimeldiefstal. Karl May raakt op het slechte pad. Hij geeft zich uit voor legerofficier, een geestelijke, een baron, een dokter, maar wordt telkens betrapt en draait de gevangenis is wegens oplichterij. In totaal zat hij zo’n 8 jaar achter de tralies.

Tijdens zijn laatste gevangenisstraf wordt hij bibliothecaris van de gevangenisbibliotheek. Zo kan hij naar hartelust lezen en hij begint zijn verzinsels van zich af te schrijven. Na zijn gevangenisstraf trouwt hij en gaat aan de slag als schrijver van romantische romannetjes en zeemzoete (vaak erotisch getinte) vervolgverhalen die week na week in tijdschriften verschijnen.

____
P 22
____
P 23




Hoewel Karl May nog nooit een voet buiten zijn geboorteland heeft gezet, zijn het de ‘reisavonturen’ waarmee hij succes oogst. In 1892 breekt hij door als auteur van avonturenverhalen over het Wilde Westen (waarin Winnetou en Old Shatterhand opdraven) en de mysterieuze Oriënt (met Hadsji Halef Omar en Kara Ben Nemsi als hoofdfiguren).

Wanneer een uitgever 18 Mays oude flutromans (die hij onder een andere naam schreef) terug uitbrengt, zien jaloerse Duitse auteurs en critici hun kans schoon om May de grond in te schrijven. Wanneer Karl May probeert het waarheidsgehalte van zijn reisavonturen staande te houden, raakt hij verstrikt in een web van leugens over zijn (fictieve) vriend Winnetou. De man die aanvankelijk wordt toegejuicht, wordt nu afgeschilderd als een doortrapte schurk en bedrieger.
In 1912 sterft Karl May gebroken en berooid in zijn ‘Villa Shatterhand”.

ZIJN WERK

May schrijft – vaak in de ‘ik’vorm – heldhaftige, exotische avonturen. Hij verplaatst zich met groot gemak van het ene werelddeel naar het andere, zonder dat hij er ooit geweest is. Dat het werkelijke Wilde Westen er misschien anders uitzag, kon de schrijver niet deren: zijn verzinsels zijn hem dierbaarder dan de werkelijkheid.
In zijn verhalen verricht hij – in de rol van Old Shatterhand of Kara Ben Nemsi – de ene heldendaad na de andere. Old Shatterhand wordt steeds eerst onrechtvaardig behandeld, waarna de held zich in volle glorie openbaart. Je moet geen groot psycholoog zijn om te begrijpen wat Karl May hiermee insinueert...

ZIJN PERSONAGES

In de verhalen over het Wilde Westen ontmoeten we legen-darische figuren. Winnetou (met zijn paard Iltshi en zijn geweer ‘Zilverbuks’) is het opperhoofd der Apachen. Aanvankelijk beschouwt hij Old Shatterhand (met zijn paard Hatatitla en zijn geweren ‘Berendoder’ en ‘Henry’) als zijn vijand. Maar de blanke redt de indiaan enkele malen het leven en de twee sluiten een bloed-broederschap. Samen strijden ze voor een betere, vreedzame wereld. De naam Shatterhand (letterlijk: vergruizende hand)



verwijst naar de fysieke kracht van de held, die met één slag een man bewusteloos kan slaan.
Andere kleurrijke personages zijn o.a. Nsho-tshi (zus van Winnetou en verliefd op Old Shatterhand, wat haar uiteindelijk het leven kost), leermeester Sam Hawkens, Old Firehand, Old Surehand, Old Wabble, Tante Frolic/Tante Droll 19, Dick Hammerdull, Santer (moordenaar van Nsho-tshi) en de indianen Intshu-Tshuna (Winnetou’s vader) en Tangua (opperhoofd der Kiowa’s en gezworen vijand van Winnetou en Old Shatterhand).
In de verhalen uit de Oriënt zijn de hoofdrollen voor Kara Ben Nemsi (met zijn paard Rih) en Hadji Halef Omar, de grijsgeruite Engelsman Sir David Lindsay of de griezelige Sjoet.

Het onderscheid tussen ‘goed’ en ‘kwaad’ is altijd overduidelijk: de helden hebben altijd gelijk, ze beschikken over bovenmenselijke vaardigheden en wijsheid, zijn vergevingsgezind en bescheiden en moeten vreselijke beproevingen doorstaan. In uitvoerig beschreven landschappen dolen personages (vrijwel altijd mannen; voor vrouwen en liefde is er nauwelijks plaats) door de natuur – het vrije jagersleven te paard – zonder besognes met de politie of de wet en zonder materiële zorgen.
In tegenstelling tot andere westernverhalen (zoals ‘Buffalo Bill’), grijpen Mays personages slechts in uiterste nood naar de wapens. Zijn geïdealiseerde portret van ‘de roodhuid’ wijkt sterk af van de toenmalige tendens en toont Winnetou als een nobele figuur.
May nam het in zijn boeken vaak op voor verdrukte volkeren, zoals de indianen en de Koerden.

Een overzicht van zijn belangrijkste werk vind je op www.wikipedia.org/wiki/Karl_May.

____
P 24
____
P 25






De western was ooit een bijzonder populair filmgenre. De typische westernbeelden zijn door iedereen gekend: cowboys te paard, het uitgestrekte woestijnlandschap, de indianen met hun verentooi, koeien en wilde paarden op de prairie,… Bijna alle westerns werden opgenomen in een Amerikaans woestijngebied dat Monument Valley heet.

Maar zulke beelden krijg je zelden of nooit te zien in een animatiefilm (tekenfilm). In tekenfilms is alles mogelijk; de fantasie is er onbegrensd. Daarom spelen de verhalen zich vaak af in een magische wereld, ver weg van de werkelijkheid. Maar in WINNETOONS zie je alle klassieke beelden terug die zo typisch zijn voor de western: een ingeslapen dorpje, een indianenkamp, een klein stationnetje, watertanks, tumbleweed (dorre struiken die – opgejaagd door de woestijnwind – door de straten waaien), grillige rotsplateaus met diepe canyons (de kloof waar de rivier doorheen stroomt) ,

Ook de personages in WINNETOONS zijn typisch voor het westerngenre: de helden zijn heel dapper – mannen uit één stuk – en de slechteriken zijn superboosaardig. Vaak zie je in één oogopslag of een personage bij ‘de goeden’ of ‘de slechten’ thuishoort. Vaak zijn het avonturiers, die de eenzaamheid van de prairie boven alles verkiezen. Ook in WINNETOONS kom je zulke zwervende zonderlingen tegen, zoals de spoorzoeker Sam Hawkes. Voor de cowboys zijn hun revolvers en geweren onmisbaar gereedschap. Niet echter in de verhalen van Karl May – daarin springen de cowboys heel spaarzaam om met hun schietijzer. Old Shatterhand en Winnetou gebruiken hun geweren enkel in uiterste nood.

Westerns zijn echte ‘mannenverhalen’. Voor vrouwen is er weinig plaats. Nsho-tshi is daarop de uitzondering: zij is een modern indiaans meisje dat koppig haar eigen weg kiest. Via Nsho-tshi krijgen we ook te zien hoe de indianen een sterke band

____
P 26
____
P 27




van respect hebben met hun voorvaderen. Zij is diegene die ons laat kennis maken met de indiaanse tradities.

Ken je nog andere animatiefilms die er uitzagen als een western?
In SPIRIT 20 komt een wild paard terecht bij een jonge indiaan. We volgen het dier tijdens zijn leven op de prairie. Ook met SUSKE EN WISKE EN DE TEXASRAKKERS 21 belanden we natuurlijk in een echte western. Zelfs in CARS 22 spelen heel wat scènes zich af in een bergachtig decor dat zo uit een western weggeplukt lijkt.

____
P 28
____
P 29







[1]Op: https://docplayer.nl/26548347-Winnetoons-de-schat-van-het-wilde-westen-jekino-educatie.html, 2017.
[2]Gert Ludewig (* 14 mei 1949) is een Duits regisseur van animatiefilms, waarvan „Bill Body – Verrückte Welt des Sports”, de zesentwintigdelige tv-serie WinneToons en de film „WinneToons – Die Legende vom Schatz im Silbersee” („Winnetoons – De schat van het wilde westen”) de bekendste zijn.
[3]Jeffrey Scott (* 7 mei 1952) is een Amerikaans scenarioschrijver en producent. Hij schreef de scenario’s van o.a. „Muppet Babies”, „The Wacky World of Tex Avery”, „Dragon Tales” en de film „WinneToons – Die Legende vom Schatz im Silbersee” („Winnetoons – De schat van het wilde westen”).
[4]Lee Maddux (* 1946 , † 9 september 2014) was een Amerikaans scenarioschrijver en producent. Hij schreef de scenario’s van o.a. „Scarecrow and Mrs. King”, „Hunter”, „In the Heat of the Night” en de film „WinneToons – Die Legende vom Schatz im Silbersee” („Winnetoons – De schat van het wilde westen”).
[5]Roel Vanderstukken (* 2 december 1976) is een Vlaams acteur, stemacteur, zanger en presentator. In de Vlaamse/Nederlandse versie van „WinneToons – Die Legende vom Schatz im Silbersee” („Winnetoons – De schat van het wilde westen”) spreekt hij de stem van …
[6]Sven De Ridder (voluit: Sven Jozef Eduard De Ridder, * 17 juli 1974) is een Vlaams acteur, stemacteur en regisseur. In de Vlaamse/Nederlandse versie van „WinneToons – Die Legende vom Schatz im Silbersee” („Winnetoons – De schat van het wilde westen”) spreekt hij de stem van …
[7]Terence Schreurs (* 9 mei 1976) is een Nederlandse actrice, presentatrice, musicalster, zangeres en danseres van Molukse afkomst. Zij speelde o.a. in de films „Loverboy”, „K3 en de kattenprins”, „De Punt”, „Mijn bijzonder rare week met Tess” en in diverse tv-series, zoals Goede tijden, slechte tijden en in de musical „Mijntje, de musical”. In de Vlaamse/Nederlandse versie van „WinneToons – Die Legende vom Schatz im Silbersee” („Winnetoons – De schat van het wilde westen”) spreekt zij de stem van Nscho-tschi.
[8]Vic de Wachter (* 7 augustus 1951) is een Vlaams acteur. In de Vlaamse/Nederlandse versie van „WinneToons – Die Legende vom Schatz im Silbersee” („Winnetoons – De schat van het wilde westen”) spreekt hij de stem van …
[9]Govert Deploige (* 12 maart 1973) is een Vlaams acteur, wiens bekendste rollen zijn die van dokter Michaël Bastiaens in Thuis en Steve Mertens in W817 zijn. Verder speelt hij tal van gastrollen en -rolletjes in Vlaamse en Nederlandse tv-series, o.a. Mega Mindy, Flikken, Witse, F.C. De Kampioenen en Hallo K3!. In de Vlaamse/Nederlandse versie van „WinneToons – Die Legende vom Schatz im Silbersee” („Winnetoons – De schat van het wilde westen”) spreekt hij de stem van …
[10]Dieter Troubleyn (voluit: Dieter Hubert Hilde Troubleyn, * 15 februari 1970) is een Belgisch (stem- en musical)acteur, zanger, schrijver en radio-dj. Hij speelt diverse gastrollen en -rolletjes in Vlaamse en Nederlandse tv-series, o.a. Spangen, Costa!, Witse, Rozengeur & Wodka Lime, Onderweg naar Morgen, Flikken en F.C. De Kampioenen. In de Vlaamse/Nederlandse versie van „WinneToons – Die Legende vom Schatz im Silbersee” („Winnetoons – De schat van het wilde westen”) spreekt hij de stem van …
[11]Robert de la Haye (* 3 juli 1965) is een Nederlands acteur, die vooral gastrollen en -rolletjes speelt in Belgische en Nederlandse tv-series, o.a. F.C. De Kampioenen, SpangaS, Het Huis Anubis, Mega Mindy en Baantjer. In de Vlaamse/Nederlandse versie van „WinneToons – Die Legende vom Schatz im Silbersee” („Winnetoons – De schat van het wilde westen”) spreekt hij de stem van …
[12]Hernán Cortés (voluit : Hernán Cortés de Monroy Pizarro Altamirano, marqués del Valle de Oaxaca , * 1485 , † 2 december 1547) was een Spaans ontdekkingsreiziger en conquistador oftewel veroveraar en massamoordenaar. Hij veroverde en plunderde Mexico.
[13]Motecuhzoma Xocoyotzin (door de Spanjaarden ook wel Montezuma II gespeld , * 1466 , † 30 juni 1520) was de hueyi tlahtoani („keizer”) van de Azteken van 1502 tot 1520. Hij was de eerste Azteekse leider die met de Spanjaarden in contact en in conflict kwam.
[14]klissen : Vlaams voor: arresteren, gevangen nemen.
[15]Cristoforo Colombo (Nederlands: Christoffel Columbus, Spaans: Cristóbal Colón, Latijn: Christophorus Columbus, * 1451 , † 20 mei 1506) is de beroemdste ontdekkingsreiziger uit het tijdperk van de grote ontdekkingen. Hij maakte naam door zijn „ontdekking” van Amerika onder Spaanse vlag in 1492.
[16]Francisco Pizarro (* 16 maart 1478 , † 26 juni 1541) was een Spaans ontdekkingsreiziger en conquistador oftewel veroveraar en massamoordenaar.
[17] Helaas is de afbeelding op pagina 22 niet die van de juiste Karl May: afgebeeld is namelijk de progressieve Russische leraar Karl Ivanovitsj May (Russisch: Карл Ива́нович Май (* 29 oktober [juliaans]/10 november ;gregoriaans] 1820 , † 20 maart [juliaans]/1 april [gregoriaans] 1895), die op 22 september 1856 een jongensschool stichtte in Sint-Petersburg, die tot 1917 naar hem de Karl May School (Russisch: Петербургская школа Карла Мая) werd genoemd; na de communistische revolutie kreeg de school diverse, achtereenvolgende fantasieloze namen als school nr. 15, 12, 217, 17 en 5.
[18]Bedoeld wordt Adalbert Fischer (voluit: Johannes Adalbert Fischer, * 3 december 1855 , † 7 april 1907), uitgever te Dresden, die in 1899 Verlag H. G. Münchmeyer overnam van diens weduwe, met als enig doel om Karl Mays colportageromans opnieuw uit te geven, nu met enkele toegevoegde passages.
[19]De naam Tante Droll in de Duitse uitgaven is in de Nederlandse Karl May Pockets Tante Frolic geworden.
[20]Spirit: Stallion of the Cimarron” (=„Spirit: De Hengst van het Woeste Westen”) is een animatiefilm uit 2002. De film volgt de avonturen van een wilde mustang hengst terwijl hij door het westen van Amerika reist. Wanneer hij voor het eerst mensen tegenkomt, ontwikkelt hij een opmerkelijke vriendschap met een jongen. Ook wordt hij verliefd op de mooie merrie Rain.
[21]Suske en Wiske is een Vlaamse stripreeks uit de studio van Willy Vandersteen (voluit: Willebrord Jan Frans Maria Vandersteen, * 15 februari 1913 , † 28 augustus 1990); inmiddels zijn er meer dan 300 albums van de serie verschenen. In 2009 werd het album „De Texasrakkers”, nr. 125 uit de reeks, als 3D animatiefilm verfilmd.
[22]Cars” is een Amerikaanse computeranimatiefilm uit 2006 van de Pixar Animation Studios. Lightning McQueen is een ambitieuze nieuweling in de racewereld die onderweg is naar de finale van de Pistons Cup in Californië. Wanneer hij onverwachts een omweg moet maken door het slaperige Route 66 stadje: Radiator Springs, ontdekt hij dat het leven niet om de finishlijn gaat, maar om de reis. Onderweg leert hij ongewone karakters kennen; Sally, een chique Porsche uit 2002, Doc Hudson (een Hudson Hornet uit 1951 met een mysterieus verleden) en Mater, een roestige maar betrouwbare sleepwagen. Zij helpen Lighting McQueen te beseffen dat er belangrijkere dingen in het leven zijn dan prijzen, reputatie, roem en sponsors.



Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.

Terug naar de Karl May-startpagina.

Terug naar de Apriana-startpagina.



Google
www op deze website