Carl Friedrich May (1842 –1912), meestal Karl May genoemd, was een Duitse schrijver, die internationale bekendheid kreeg door zijn reisverhalen en spannende jongensboeken over Winnetou en Old Shatterhand in het Wilde Westen. De toon in zijn verhalen varieert per tijdsperiode. In de meest bekende boeken van Karl May wordt echter veel ombekommerd gevochten, dat wil zeggen: zonder gewetensbezwaren of andere emotionele beladenheid. Om die reden wordt in de bibliotheekwereld Mays werk nogal eens beschouwd als gewelddadig.
In Nederland is Karl May vaak in verband gebracht met het nationaalsocialistisch gedachtegoed omdat hij als lievelingsschrijver van Adolf Hitler een inspiratiebron voor de Duitse nationaalsocialisten werd. De moderne literaire kritiek schetst veelal een beeld van Karl May als racist en fascist, een opvatting die door toedoen van Godfried Bomans 2 populair werd door diens artikel in Elseviers Weekblad uit 1963 over de schrijver, genaamd: Het stinkt hier naar gas. Hierin verwijt hij de schrijver de lezer een pseudorealiteit voor te schotelen. Deze pseudorealiteit zou de gesloten cirkel van de eigen denkwereld van het kind bevestigen en richting geven, terwijl in het echte leven in een gesloten cirkel eigenlijk niet te leven valt. “Het is deze emotionele lading rondom een onduidelijke en in elk geval onvolgroeide kern, die Karl May voor jongens zo onweerstaanbaar maakt”, aldus Bomans. Zij worden niet door emoties met de buitenwereld verbonden. “Men zit met een voorraad toewijding die nergens op gericht kan worden, want het godenbeeld van de vader is juist omgevallen en dat van de vrouw nog niet opgericht. In dit vacuüm treden plotseling Winnetou en Old Shatterhand naar voren (dezen) blijven volkomen zichzelf binnen de cirkel van hun zelfstandig bestaan, alsof zij alleen op de wereld zijn. Zij rijden hun eenzaam pad dwars door het leven der ‘anderen’, die óf opzij vallen óf op hun knieën zinken. Zij hebben iets in hun hoofd en dat gebeurt. Buiten die smalle streep is er niets.” Hiermee duidde en verklaarde Bomans de hoeveelheid geweld in de boeken van Karl May en wist hierdoor de genadeklap toe te brengen aan de reputatie van het werk van Karl May in Nederland.
Wat veel mensen niet weten is dat May bij leven al een omstreden schrijver was die tegen het einde van zijn leven al zo vaak negatief in de publiciteit was gekomen dat zijn geloofwaardigheid afbrokkelde en er tot zijn dood tegen de publicatie van zijn werk geprocedeerd werd. Voordat May een gevierd auteur werd, had hij zich onterecht als arts voorgedaan en werd hij meerdere malen veroordeeld voor diefstal. In 1904 werden de vroegere veroordelingen van May bekend bij het publiek, waardoor hij veel sympathie verloor. Er ontstond zelfs een haatcampagne tegen de schrijver, culminerend in de publicatie van Lebius’ 3 brochure Karl May – ein Verderber der Deutschen Jugend. Ten tijde van zijn dood in 1912 was hij een gebroken man.
Niet alleen de romans of het criminele verleden van Karl May zorgden voor opschudding, ook het liefdesleven van de schrijver werd publiekelijk uitgevochten. Op 4 maart 1903 liet hij zich scheiden van zijn vrouw en huwde op 31 maart met zijn secretaresse Klara Plöhn. Daarop liet zijn rancuneuze ex-vrouw Emma Pollmer door Rudolf Lebius een pamflet publiceren genaamd Die Zeugen Karl May und Klara May waarin onder andere het seksuele leven van Karl May beschreven werd. Hoewel het May lukte om het pamflet uit de handel te laten nemen, had de pers de inhoud ervan al gepubliceerd. Uit woede schreef Karl May Frau Pollmer, eine psychologische Studie waarin hij zijn ex-vrouw als een ‘bezetene’ karakteriseerde en waarin hij vertelde dat hij bang was door haar vergiftigd te worden. De tekst schreef hij voor zijn biograaf. Het werd pas in 1982 gepubliceerd.
Er gingen veel speculaties de ronde over de doodsoorzaak van de schrijver. Hoewel in het register van sterfgevallen staat beschreven dat hij overleed aan een hartstilstand, acute bronchitis en astma, staat dit niet op zijn overlijdensakte waardoor er tot lang na zijn dood over gespeculeerd is. Zo sloot men opzettelijke vergiftiging niet uit. Recent is er forensisch onderzoek gedaan bij het graf van Karl May op het kerkhof Radebeul, Oost Duitsland. Men gaat er nu van uit dat Karl May aan een chronische vergiftiging is gestorven door de consumptie van zware metalen in tabak, voedsel en water.
Godfried Bomans (voluit: Godfried Jan Arnold Bomans, * 2 maart 1913 , † 22 december 1971) was een Nederlandse schrijver, columnist en mediapersoonlijkheid. Zijn bekendste boeken zijn „Pieter Bas”, „Erik of het klein insectenboek”, „De avonturen van Pa Pinkelman”, „Avonturen van Tante Pollewop” en de lagere school-lectuur-serie „Pim, Frits en Ida”. Van zijn hand is het artikel „Het ruikt hier naar gas. Een poging tot begrip van Karl May” in Elseviers Weekblad, 24 augustus 1963, elders op deze site.
Rudolf Lebius (* 4 januari 1868 , † 4 april 1946) was een Duitse journalist van het dubieuze soort, uitgever, vakbondsleider en antisemitisch politicus; nadat zijn poging om Karl May af te persen mislukt waren, werd hij diens vuigste tegenstander.
Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.
Terug naar de Karl May-startpagina.
Terug naar de Apriana-startpagina.
