De waarheid volgens Karl May.

Duitse schrijver van avonturenromans fantaseerde er ook in dagelijks leven op los


Hans Goossen 1


Honderd jaar geleden overleed Karl May. De schepper van helden als Old Shatterhand en Winnetou staat niet te boek als literaire grootheid, maar is wel de meest gelezen en vertaalde Duitse auteur aller tijden.

Een fantast pur sang. Zowel als schrijver van vele tientallen avonturenpockets ‘voor zoon én vader’ als in zijn dagelijkse leven nam Karl May (1842-1912) menig loopje met de waarheid.
Als schrijver leverde het hem wereldwijde beroemdheid op, ook toen hij allerminst de wereldreiziger bleek die zijn verhalen deden vermoeden. Sterker nog, hij was Duitsland nog nooit uit geweest, toen hij de meeste avonturen over Old Shatterhand, Winnetou, Kara Ben Nemsi en Hadji Halef Omar met daarin paginalange reisbeschrijvingen al had geschreven.
Volgens de overlevering ontwikkelde Carl Friedrich May zijn levendige fantasie tijdens de kleutertijd. Als gevolg van vitaminegebrek was May, een van de dertien kinderen in een arm weversgezin, een poosje blind. Hij doodde zijn tijd met het luisteren naar door zijn grootmoeder vertelde sprookjes.
Mays levendige fantasie bracht hem later niet alleen schrijversroem, maar ook in de problemen. En in de cel. Zo zag hij zijn lerarenloopbaan teloorgaan door een akkefietje rond een duur zakhorloge dat hij geleend (volgens May) dan wel gestolen (volgens zijn kamergenoot 2) zou hebben.
Ook zijn optreden als politieagent leverde hem uiteindelijk een verblijf in de gevangenis op. Overigens pas nadat hij er meerdere keren in geslaagd was om winkeliers de inhoud van hun kassa te ontfutselen door zich voor te doen als de op vals geld jagende politieluitenant Von Wolframsdorf.
Zelfs toen hij al een gevierd en succesvol schrijver was, kon May het oplichten op ludieke en minder ludieke wijze niet laten. Zo liet hij visitekaartjes drukken die suggereerden dat hij zijn eigen romanheld Old Shatterhand was en voerde hij de doctorstitel zonder ooit gepromoveerd te zijn. Ook verkocht hij vanuit zijn villa in Radebeul bij Dresden, tegenwoordig een Karl May-museum, haren van het fictieve opperhoofd Winnetou. Haren die afkomstig bleken uit de staart van een paard.
Honderd jaar na zijn dood zijn Karl May en zijn boeken al lang niet meer zo populair als met name in de eerste helft van de vorige eeuw. Maar met ruim tweehonderd miljoen verkochte boeken is hij nog steeds de meest gelezen en vertaalde Duitse auteur aller tijden. Daarmee is zeker niet gezegd dat hij literatuur met een hoofdletter L schreef en zelfs niet dat hij altijd vlot leesbare verhalen produceerde. Niet voor niets werden bijvoorbeeld in de Nederlandse vertalingen de al eerder genoemde reisbeschrijvingen fors ingekort om met name de jongere lezers niet te laten afhaken.
Desondanks wisten de avonturenromans over onder meer de schat in het zilvermeer, de pelsjagers van de Rio Pecos en de smokkelaars van de Tigris velen te boeien. Zovelen dat de Karl May Verlag in Bamberg nog steeds zijn bestaansrecht ontleent aan het uitgeven van de werken van één enkele schrijver.
De werken van May stonden in menig boekenkast, ook in die van nazi-leider Adolf Hitler. Hij zou die zelfs hebben meegenomen in de Berlijnse bunker, waarin hij zijn laatste dagen sleet. Hitler kan in de werken van May overigens geen fundamenten voor zijn rassenpolitiek hebben gevonden.
De Apache Winnetou heeft alle trekken van de ouderwetse held en is net als zijn metgezel Old Shatterhand gezegend met een bijna onmenselijke, maar uiterst christelijke dosis aan vergevingsgezindheid. Het tweetal mag dan met respectievelijk Zilver- en Henrybuks uiterst trefzeker zijn, het gebruikt alleen geweld indien dat hoognodig was. Al was dat nog te vaak, volgens sommige bibliotheken en scholen, die de boeken om die reden weerden.
Van de meeste karakters in de Karl May-boeken is vrij snel na hun introductie duidelijk of ze tot het kamp der goeden of kwaden behoren. Waarbij het May-vorsers overigens wel is opgevallen dat uit Duitsland afkomstige romanpersonages steevast tot de goeden behoren.






Winnetou en Old Shatterhand als filmhelden. Rechtsboven Karl May in kleding Old Shatterhand. Onder: de omslag van een van zijn boeken




Karl May-museum in woonhuis schrijver

Het sterfhuis van Karl May in Radebeul bij Dresden doet dienst als museum. Bezoekers kunnen daar onder meer twee permanente tentoonstellingen bezichtigen: over de schrijver zelf en over de zo vaak door hem beschreven indianen uit Noord-Amerika. May vestigde zich in 1895 in Radebeul. Zijn naam als schrijver van avonturenromans en reisverhalen was toen al gevestigd. Hij noemde de woning Villa Shatterhand.
Later liet hij op het grondstuk nog een houten blokhut in wildweststijl bouwen: Villa Bärenfett 3. De collectie over de schrijver bevat onder meer een buks, die volgens May zelf van zijn romanheld Winnetou was geweest. Later bleek dat de schrijver het geweer zelf had laten maken door een smid uit Dresden 4. Ook zijn vele souvenirs te bewonderen die Karl May meenam van zijn twee reizen naar het Verre Oosten en Noord-Amerika. Reizen die hij overigens pas op latere leeftijd maakte, nadat hij al vele boeken over die streken had geschreven.




[1]In: De Limburger, 30 maart 2012.
[2]Bedoeld wordt Julius Hermann Scheunpflug (* 10 juli 1820 , † ?),boekhouder bij de fabrieken van Claus en/of Solbrig in Altchemnitz en kamergenoot van Karl May; eigenaar van het uitgeleende zakhorloge en de meerschuimen pijp.
[3]Villa „Bärenfett” werd pas in 1927/1928 gebouwd, lang na de dood van Karl May!
[4]Bedoeld wordt Oskar Max Fuchs (* 20 maart 1873 , † 1954), vanaf 1895 geweer- en fietsenmaker in Dresden en vanaf 1916 in Kötzschenbroda (sinds 1935 een deel van Radebeul).



Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.

Terug naar de Karl May-startpagina.

Terug naar de Apriana-startpagina.



Google
www op deze website