Karl May.   foto GPD/AP

De schrijver Karl May is al honderd jaar dood, maar Duitsland is nog steeds in de ban van Winnetou en Old Shatterhand.

Het witte praalgraf van Karl May springt eruit op de lommerrijke begraafplaats van het Oost-Duitse Radebeul. Het miezert, de grond is modderig. Er staan verse bloemen bij Mays laatste rustplaats, die oogt als een Griekse tempel. ‘Danke’ heeft iemand geschreven op een kartonnen mustang die tussen de bloemen is gestoken. Op 30 maart, de honderdste sterfdag van Duitslands beroemdste schrijver, zullen hier plechtige toespraken worden gehouden. „Het is een dag waarop we gedenken, niet vieren”, zegt René Wagner, directeur van het Karl-May-Museum even verderop. Het museum zit in Villa ‘Shatterhand’ waar Karl May woonde.
Bezoekers kunnen zich hier onderdompelen in Mays wereld. Zijn werkkamer lijkt nog in gebruik te zijn. Op het bureau liggen volgeschreven blaadjes en een kroontjespen, Mays wandelstok hangt aan de rand. Een leeuwen- en een berenvel bedekken de vloer. Twee grote messen liggen op een tafeltje. De exotische spullen moesten gasten ervan overtuigen dat May een bereisd man was die de buitenlandse avonturen waarover hij schreef zelf had meegemaakt.
In de prachtig gerestaureerde bibliotheek staan Mays eigen boeken. Op tafel ligt een landkaart uit een ver land. Ook een globe verwijst naar Mays hang naar verre droomwerelden als Noord-Amerika en de Oriënt.
„De idealisering van het vreemde zag je al bij schrijvers als Herder 2, Schiller 3 en Novalis 4. Zij hadden een fascinatie voor de ‘nobele wilde’, die bij May culmineerde in de figuur van Apache-opperhoofd Winnetou”, zegt directeur Wagner. „Vroeger nam je niet zo makkelijk een vlucht naar Istanbul als nu”, aldus Wagner. Als kind leerde je vreemde landen vooral via literatuur kennen.”
In een vitrine, naast drie grote geweren die May ooit bezat, staat een Nederlandse vertaling van een van zijn boeken. ‘De Pelsjagers van den Rio Pecos’ heet het. Op de voorkant een fiere Indiaan met een speer. „De Nederlandse uitgaven waren tot in de jaren dertig bekend om hun zeer fraaie vormgeving”, zegt Wagner. Nederland heeft na Duitsland en Zwitserland de meeste georganiseerde Karl May-liefhebbers.
In de achtertuin van Villa ‘Shatterhand’ herinnert de blokhut ‘Bärenfett’ aan May. Het gebouwtje herbergt een van de belangrijkste etnografische collecties over Noord-Amerika’s Indianen ter wereld. Bij Mays enige bezoek aan de Verenigde Staten, in 1908, nam hij diverse ‘relikwieën’ mee. Tot zijn teleurstelling vond hij slechts één Indiaan bereid met hem op de foto te gaan.
May’s werk was een enorm succes in Duitstalige streken. Daar zijn volgens Wagner meer dan honderd miljoen boeken verkocht. In zo’n veertig andere landen nog eens zoveel. Nog steeds is May de meest gelezen Duitse schrijver.
Mays werk heeft thema’s die nog altijd actueel zijn, meent Wagner, zoals vriendschap, het christelijk geloof en tolerantie. „Zijn boodschap is dat het goede altijd overwint.” Op enkele foto’s is May te zien als Old Shatterhand, zijn Duitse romanheld en de ‘bloedbroeder’ van Winnetou. „Ik ben echt Old Shatterhand en heb meegemaakt wat ik vertel”, schreef May ooit. Een verzinsel. Maar het museum voedt de mythe tot op de dag van vandaag. Bibliografie
• Van de hand van Frits Roest 5 is verschijnen: Honderddertig jaar Karl May in Nederland en België: de eerste Nederlandstalige bibliografie (1882-2012), verlucht met circa 1100 illustraties van alle boeken. Naast beschrijvingen van de talloze uitgaven uit de periode 1882-2012 bevat deze bibliografie veel aanvullende wetenswaardigheden over uitgevers, vertalers/bewerkers en illustratoren.
De biografie is voor € 30 te bestellen via www.karl-may-vereniging.nl

[1]

In: De Stentor, 19 maart 2012. Een wat uitgebreidere versie van dit artikel was op 16 maart 2012 onder de titel „Het goede overwint. Karl May had een rijke fantasie, maar hij was ook een groot fantast”, met een andere foto en met auteursnaam naast Oene van de Wal ook Hans Willems. Ook in het Nederlands Dagblad van 26 maart 2012 was een ingekorte versie van het artikel geplaatst, nu onder de titel „Winnetou leeft nog altijd”, met als auteursnaam ook alleen Oene van der Wal.

[2]

Johann Gottfried Herder (* 25 augustus 1744 , † 18 december 1803; sinds 1802 von Herder) was een Duitse dichter, filosoof en theoloog. Als dichter gold hij als de belangrijkste voorloper van de Sturm und Drang-beweging en had hij invloed op Duitse dichters als Goethe (* 28 augustus 1749 , † 22 maart 1832) en Schiller (* 10 november 1759 , † 9 mei 1805). Samen met Goethe schreef hij in 1773 het manifest „Von deutscher Art und Kunst”. Naast Goethe, Schiller en Wieland (voluit: Christoph Martin Wieland, * 5 september 1733 , † 20 januari 1813) is hij een van de grote vier van de Weimarer Klassik. Verdere bekende werken van Herder zijn o.a. „Ueber die neuere Deutsche Litteratur. Eine Beilage zu den Briefen, die neueste Litteratur betreffend”, „Plastik: Einige Wahrnehmungen über Form und Gestalt aus Pygmalions bildendem Traume”, „Volkslieder”, „Volkslieder. Nebst untermischten andern Stücken”, „Briefe zur Beförderung der Humanität”, „Terpsichore”, „Christliche Schriften” en „Der Cid”.

[3]

Friedrich Schiller (voluit: Johann Christoph Friedrich Schiller, * 10 november 1759 , † 9 mei 1805; sinds 1802 von Schiller) was een Duitse arts, historicus, dramaturg, dichter en filosoof. Bekende werken van hem zijn (o.a.) „Die Räuber”, „Die Verschwörung des Fiesco zu Genua”, „Kabale und Liebe”, „An die Freude”, „Don Karlos”, „Die Götter Griechenlandes”, „Geschichte des Abfalls der vereinigten Niederlande von der spanischen Regierung”, „Geschichte des Dreißigjährigen Kriegs”, „Hektors Abschied”, „Die Kraniche des Ibykus”, „Der Ring des Polykrates”, „Die Bürgschaft”, „Das Lied von der Glocke”, „Wallenstein-Trilogie” (=„Wallensteins Lager”, „Die Piccolomini” en „Wallensteins Tod”), „Maria Stuart”, „Die Jungfrau von Orléans”, „Die Braut von Messina” en „Wilhelm Tell”.

[4]

Novalis (pseudoniem van Georg Philipp Friedrich von Hardenberg, * 2 mei 1772 , † 25 maart 1801) was een Duits schrijver, dichter en filosoof. Van zijn lyrische, epische en filosofische werken zijn o.a. bekend gebleven „Klagen eines Jünglings”, „Blüthenstaub”, „Glauben und Liebe oder Der König und die Königin”, „Hymnen an die Nacht”, „Europa.”, „Die Lehrlinge zu Sais”, „Heinrich von Ofterdingen” en „Geistliche Lieder”.

[5]	Frits Roest (voluit: Frederik Christiaan Roest, * 2 juni 1944) is een Nederlands bioloog, verbonden aan de Universiteit Wageningen, en Karl May-verzamelaar en -kenner; hij is de voorzitter van de Karl-May-Vereniging voor Nederland en België, die sinds 2006 bestaat.

Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.

www op deze website