Honderden Karl Mays rug aan rug

Willem Altena 1

Het is dat het een boek van een gestorven oom was. Anders was Jan Kool er nooit aan begonnen. Maar daarna was hij verslingerd aan de schrijver Karl May.




Jan Kool met zijn verzameling boeken van Karl May.    FOTO LC/JAN DE VRIES

Voor iemand die een hekel aan lezen had, heeft Jan Kool uit Wolvega wel veel boeken. Bijna zevenhonderd exemplaren.
Ze staan te pronk in de gang en in de woonkamer. Op elke boekenrug prijkt dezelfde schrijversnaam: Karl May. De 48-jarige verzamelaar kan maar geen genoeg van hem krijgen.
Hij hoefde niet álle boeken te lezen. May heeft immers ‘maar’ zo’n honderd titels op zijn naam staan. „Een aantal heb ik dubbel en zelfs driedubbel, vaak van verschillende uitgevers”, zegt Kool. „Geen boek is dus gelijk.”
De 48-jarige Kool is penningmeester van de landelijke Nederlandse Karl May Vereniging, die pas enkele jaren geleden het levenslicht zag en toch al bijna honderd leden telt. Veruit de meesten van het mannelijk geslacht en door de bank genomen niet de allerjongsten.
De door hen geadoreerde Duitse auteur van spannende jongensboeken leefde van 1842 tot 1912. Volgend jaar viert de club ’s mans honderdste sterfdag onder andere met een speciale uitgave van De Witte Bison, het eigen orgaan.
Jan Kool had als jongen aan lezen een broertje dood. „Ik was gek op stripboeken. Veel plaatjes, weinig tekst. Totdat ik via mijn vader een boek kreeg dat van zijn broer was geweest. Die was op twintigjarige leeftijd verdronken in de Rijn.”
Uit een soort piëteit begon hij te lezen in het boek, een van de tien uit de befaamde Oriënt-serie met de stoere Kara Ben Nemsi in de hoofdrol. „Ik las het in één ruk uit. Was meteen verkocht en las daarna alles wat ik over Karl May te pakken kon krijgen.”
De bekendste figuren die Karl May schiep, zijn ongetwijfeld Old Shatterhand en zijn Indiaanse bloedbroeder Winnetou. Jan Kool heeft er meerdere series van, zelfs in het Duits, in de originele uitvoering dus.
„De boeken zijn spannend en bijzonder gedetailleerd en secuur in hun beschrijvingen van de omgeving, de natuur. Een beetje té misschien, zeker voor nu.”
May beweerde dat hij eigenlijk Old Shatterhand was en al die avonturen in Amerika zelf had beleefd. Een leugentje, want hij had nooit een stap in het Wilde Westen gezet. Net zomin als hij Arabië had bezocht.
Kool: „Hij had graag willen zijn wat zij waren, echte helden. Kara Ben Nemsi is de vertaling van ‘Karl, zoon van Duitser’. Hij leefde in een fantasiewereld. Ach, mij gaat het vooral om de boeken en z’n figuren, minder om de persoon die ze schiep”.
Toch nog even een belangrijk roddeltje over de auteur. Hij had een moeilijke jeugd, raakte op het dievenpad en zat een paar keer in de nor. Toen hij zijn schrijftalent ontdekte en daarmee geld bleek te kunnen verdienen, liet hij het foute verleden achter zich.
Hoewel? Ook nadien had hij zo nu en dan gedoe, onder andere over onbetaalde rekeningen en, niet te vergeten, over zijn doctorstitel – die hij ten onrechte voerde. Hij werd beschuldigd van bedrog, maar daar zat hij nauwelijks mee. Z’n meeste lezers trouwens ook niet.

May had graag willen zijn wat zij waren: echte helden


Na de Eerste Wereldoorlog brak hij pas echt door 2. Zijn boeken werden vertaald in tientallen talen. In Nederland verschenen advertenties en reclamebiljetten met de meest pakkende teksten. Deze bijvoorbeeld, begin december 1923 in de Groene Amsterdammer: ‘Het vraagstuk der lange avonden is opgelost! Goede en gezonde lectuur voor jong en oud vindt men in de boeken van Karl May. Zij helpen U door moeilijke tijden heen!’
May groeide in die tijd uit tot wellicht de meest gelezen schrijver ter wereld. In de jaren zestig maakten z’n verhalen een revival door, mede door de geslaagde verfilmingen met Lex Barker 3 en Pierre Brice 4.
Ongeveer tweehonderd miljoen boeken zijn over de toonbank gegaan. En nog altijd vinden er herdrukken plaats. Kools kostbaarste bezit is ‘De schat in het Zilvermeer’, uitgegeven doo r Goor & Zonen in het jaar 1895. Die wil hij voor nog geen € 1000 kwijt.
Jan Kool doet nu aan ‘exemplaarverbetering’. Als hij een mooier en gaver boek van een bepaalde titel voor een redelijke prijs – maar uit principe nooit meer dan € 100 per stuk – op de kop kan tikken, is hij van de partij. Het enige boek dat hij al heel lang zoekt, is ‘De Engel van de Bannelingen’, van uitgeverij Nobels.


[1]In: Leeuwarder Courant : hoofdblad van Friesland, 19 februari 2011.
[2]Die Eerste Wereldoorlog begon overigens ruim twee jaar na Mays dood.
[3]Lex Barker (voluit: Alexander Crichlow Barker Jr., * 8 mei 1919 , † 11 mei 1973) was een Amerikaans acteur, die in vijf films furore maakte als Tarzan; in Europa was zijn eerste grote rol die van Robert – de verloofde van de vrouwelijke hoofdrolspeelster Sylvia (Anita Ekberg) – in de klassieker „La dolce vita” van Federico Fellini, alvorens hij optrad in maar liefst twaalf van de zeventien grote Karl-May-verfilmingen in de jaren ’60: als Old Shatterhand in „Der Schatz im Silbersee” (1962), „Winnetou, 1. Teil” (1963), „Old Shatterhand” (1964), „Winnetou, 2. Teil” (1964), „Winnetou, 3. Teil” (1965), „Winnetou und das Halbblut Apanatschi” (1966) en „Winnetou und Shatterhand im Tal der Toten” (1968); als Kara Ben Nemsi in „Der Schut” (1964), „Durchs wilde Kurdistan” (1965) en „Im Reiche des silbernen Löwen” (1965); als Dr. Sternau in „Der Schatz der Azteken” (1965) en „Die Pyramide des Sonnengottes” (1965).
[4]Pierre Brice (artiestennaam van Pierre Louis Baron le Bris, * 6 februari 1929 , † 6 juni 2015) was een Frans acteur, die in maar liefst elf van de zeventien grote Karl-May-verfilmingen in de jaren ’60 de rol van Winnetou speelde: „Der Schatz im Silbersee” (1962), „Winnetou, 1. Teil” (1963), „Old Shatterhand” (1964), „Winnetou, 2. Teil” (1964), „Unter Geiern” (1964), „Der Ölprinz” (1965), „Winnetou, 3. Teil” (1965), „Old Surehand, 1. Teil” (1965), „Winnetou und das Halbblut Apanatschi” (1966), „Winnetou und sein Freund Old Firehand” (1966) en „Winnetou und Shatterhand im Tal der Toten” (1968). Voorts speelde hij nogmaals de rol van Winnetou in de tv-series „Mein Freund Winnetou” (1980) en „Winnetous Rückkehr (1998) en trad hij een aantal malen op als gastacteur (uiteraard eveneens in de rol van Winnetou) bij de Karl-May-Spiele van Elspe en Bad Segeberg.



Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.

Terug naar de Karl May-startpagina.

Terug naar de Apriana-startpagina.



Google
www op deze website