ROTTERDAM • Zijn biograaf Jacques Klöters 2 heeft het hem begin jaren ’90 gevraagd: wist Toon Hermans 3 eigenlijk zelf wel wat er door het struikgewas ruiste toen hij het befaamde typetje Frits Verkade opzadelde met hilarisch geheugenverlies tijdens een auditie?
Elke keer als de brave Verkade, een onderwijzer met gitaar en alpinopet, de strofe ‘Wat ruist er door het struikgewas?’ zong sloegen de zenuwen toe en wilde het antwoord maar niet komen.
Volgens Klöters heeft de in 2000 overleden Hermans toe na enig aandringen geantwoord: „Weet ik veel, zo’n klein wit dingetje, een kameleonnetje of zo.”
Wat de grootste naoorlogse Nederlandse komiek niet wist, weten we nu dankzij Michael en Rogier Steehouder wel. In het laatste nummer van Onze Taal onthullen de emeritus-hoogleraar en zijn zoon na dertig jaar het geheim van Toons struikgewas. Wat er ruist is géén kameleonnetje of ander beest, maar een verrassende historische grootheid: Napoleon III 4.
Vader en zoon werden op het spoor gezet door het boek Kara Ben Nemsi, de held uit de woestijn van Karl May. Daar komt een verwijzing naar een Duits soldatenlied in voor. Na het nodige speurwerk vonden de Steehouders de oorspronkelijke tekst: ‘Was kraucht da in dem Busch herum?/ Ich glaub’ es ist Napolium.’ 5
De Steehouders vermoeden dat Hermans dit boek van Karl May heeft gelezen en dat hij op een originele en hilarische manier met het soldatenliedje aan de haal is gegaan.

Decennialang braken mensen zich het hoofd over het mysterieuze ruisende wezen in het o zo bekende liedje van Toon Hermans, die de ene volle zaal na de andere gevangen in nieuwsgierigheid achterliet.

[1]	In: Algemeen Dagblad, 19 februari 2011.

[2]	Jacques Klöters (voluit: Jacobus Raymundus Petrus Gerardus Klöters, * 16 juli 1946) is een Nederlands cabaretier, publicist, programmamaker, neerlandicus en kleinkunstkenner. In 2010 verscheen zijn biografie van Toon Hermans.

[3]

Toon Hermans (voluit: Antoine Gerard Theodore Hermans, * 17 december 1916 , † 22 april 2000) was een Nederlands cabaretier, zanger, kunstschilder en dichter. Hij wordt, met Wim Sonneveld (voluit: Willem Sonneveld, * 28 juni 1917 , † 8 maart 1974) en Wim Kan (voluit: Willem Cornelis Kan, * 15 januari 1911 , † 8 september 1983), als een van de „Grote Drie van het Nederlandse cabaret” van na de Tweede Wereldoorlog beschouwd.

[4]

Napoleon III (voluit: Charles-Louis-Napoléon Bonaparte, * 20 april 1808 , † 9 januari 1873), een neef van Napoleon (I), was van 1848 tot 1852 president van de Tweede Franse Republiek en als Napoleon III keizer van Frankrijk van 1852 tot 1870. In zijn honger naar macht verklaarde hij op 19 juni 1870 de oorlog aan Pruisen en de Noord-Duitse Bond: de Frans-Duitse Oorlog van 1870/1871; na een nederlaag bij Sedan werd hij op 4 september 1870 gedwongen af te treden. Hij stierf tweeëneenhalf jaar later als balling in Engeland.

[5]

Het zogeheten „Kutschkelied” was inderdaad een soldatenlied uit de Frans-Duitse Oorlog van 1870/1871, waarvan de eerste twee regels gezongen zouden zijn door een zekere Kutschke – over wie verder niets bekend is dan dat hij fuselier in het 40e Regiment was – toen hij Franse soldaten in de buurt van Saarbrücken zag wegvluchten; deze tekst komt echter van een studentenlied uit Jena uit 1814. In het studentenlied werd Napoleon (I) bedoeld, in het soldatenlied van 1870 uiteraard Napoleon III. Predikant en dichter Hermann Alexander Pistorius (* 27 augustus 1811 , † 24 april 1877) las dit in het oorlogsnieuws en dichtte er nog 14 regels bij. Noch Kutschke noch Pistorius heeft echter een melodie overgeleverd; meestal wordt het lied gezongen op de melodie van „Ich bin der Doktor Eisenbart” en die klinkt toch ietwat anders dan die van Toon Hermans.

Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.

www op deze website