Winnetou bevredigt Duits verlangen

REPORTAGE KARL MAY LEEFT VOORT


Arjan Paans 1


Zijn boeken verschenen in een tijd dat Duitsland droomde van koloniale gebieden, die het in tegenstelling tot andere Europese mogendheden niet bezat.

                   
Het openluchttheater, dat plaats biedt aan 7.500 toeschouwers, is tot de nok toe gevuld met jonge en oude indianen en cowboys. epa
© Kay Nietfeld;
80 acteurs en 25 paarden vertolken de verhalen van Winnetou in de ‘Karl May Spiele’. epa
© Ulrich Perrey

Als Winnetou hoog te paard voor het eerst de arena komt binnenrijden, barst er een daverend applaus los. Hoewel het stuk al een paar minuten is begonnen, duidt de intrede van de ‘edele wilde’ uit de boeken van Karl May het officiële begin van het Duitse indianenseizoen aan.

De komende weken gaan weer honderdduizenden Winnetoufans op bedevaart naar het Noord-Duitse Bad Segeberg, waar de Karl May Spiele worden gehouden. Het openluchtspektakel, vol galopperende indianen, wildwestromantiek en knallende colts, bestaat al sinds 1952. Waar acteurs zonder paardrijtalent vroeger nog wel eens op het zadel werden vastgebonden, krijgen nieuwelingen tegenwoordig vooraf een uitgebreide training. Toch gebeuren er tijdens de adembenemende achtervolgingen nog geregeld ongelukken.

Met concurrerende festivals in Elspe (Sauerland) en Rathen (Saksen) vormen de massaal bezochte openluchtfestivals het levende bewijs dat ’s werelds beroemdste indiaan, ondanks concurrentie van videogames en televisie, 130 jaar na de eerste verschijning, in Duitsland nog niets van zijn aantrekkingskracht heeft verloren.

‘Ik denk dat dat komt omdat Karl May er als geen ander in slaagde de Duitse ziel te vertolken’, zegt acteur Joshy Peters (51) 2, die 21 jaar na zijn eerste optreden in Bad Segeberg inmiddels vast in het zadel zit. ‘De boeken over Winnetou verschenen in een tijd dat Duitsland droomde van koloniale gebieden, die het in tegenstelling tot andere Europese mogendheden niet bezat. Karl May bevredigde met zijn verhalen een behoefte aan verhalen over edele wilden, schurken en grote helden. Omdat het publiek zich met de helden moesten kunnen identificeren, gaf May Old Shatterhand en Old Firehand Duitse wortels.’

Het openluchttheater, dat plaats biedt aan 7.500 toeschouwers, is tot de nok toe gevuld met jonge en oude indianen en cowboys. Björn Schmüser (42) is met zijn zoontje Mitcha (8) en diens klasgenootje Lars niet voor het eerst in de arena. ‘Ik ging er als klein jongetje al met mijn ouders naartoe, en met Mitcha ben ik er al voor de vierde keer. Hoe oud ik ook ben, als het stuk begint, voel ik me weer het kleine jongetje van toen.’

Ook in de voormalige DDR, die zo’n veertig kilometer ten oosten van Bad Segeberg begon, was Winnetou populair. Weliswaar moesten communistische partijfunctionarissen aanvankelijk niets hebben van de ‘literaire gifmenger’ Karl May, die zij er zelfs door het creëren van ‘superduitse supermannen’ van verdachten als wegbereider voor het fascisme te hebben gediend. Zoals in het onlangs verschenen boek ‘Sozialistische Cowboys. Der Wilde Westen Ostdeutschlands’ 3 wordt beschreven, veranderde het regime van mening toen het doorkreeg dat het de indianistische groepen voor zijn eigen politieke doeleinden kon gebruiken. Zo werden de indianen in de propaganda neergezet als ‘pioniers in de strijd tegen het imperialisme’.

Na deze politieke meesterzet begon de DDR-filmmaatschappij DEFA vanaf midden jaren zestig met het produceren van indianenfilms. De van oorsprong Joegoslavische Winnetouvertolker Gojko Mitic 4 groeide in die jaren uit tot de meest geliefde acteur in de DDR. En hoewel de partijleiding hoopte de duizend fanatiekste indianisten voor hun kar te kunnen spannen, beschouwden deze hun hobby vooral als een vlucht uit de beklemmende werkelijkheid van het ‘rode reservaat’.

De val van de Muur betekende niet het einde van de indianencultus in het oosten van Duitsland. ‘Toen Gojko Mitic bij ons Winnetou kwam spelen, liep het storm met bezoekers uit het oosten‘, vertelt Joshy Peters, die jarenlang de rol van Old Shatterhand vertolkte, maar daar op eigen verzoek mee is opgehouden. Dit jaar speelt hij een boosaardige oliebaron. ‘Goede mensen zijn zó eendimensionaal. Ik speel liever schurken.’


[1]In: De Standaard, 30 juni 2008.
[2]Joshy Peters (* 11 september 1957) is sinds 1987 - met enkele onderbrekingen - een van de hoofdrolspelers bij de Karl-May-Spiele in Bad Segeberg; hij speelde onder meer de rollen van Old Shatterhand, Old Surehand, Grinley, Emery Forster, Intschu-tschuna, Santer, Roulin en Buffalo Bill.
[3]Sozialistische Cowboys. Der Wilde Westen Ostdeutschlands” van Friedrich von Borries en Jens-Uwe Fischer verscheen in 2008 bij Suhrkamp.
[4]Gojko Mitić (Servisch: Гојко Митић, * 13 juni 1940) is een Joegoslavisch (Servisch)/Duits acteur en regisseur. Zijn bijnaam was en is „Chefindianer der DDR” omdat hij indertijd als tegenhanger van Pierre Brice in de Oost-Duitse indianenfilms gold). Hij begon zijn internationale filmcarrière echter met bijrollen in vier van de grote Karl May-films uit de jaren ’60: „Old Shatterhand” (een naamloze Apachedanser), „Winnetou 2. Teil” (Weißer Rabe), „Unter Geiern” (Wohkadeh) en „Winnetou 3. Teil” (naamloze Jicarillakrijger), voor hij door de Oost-Duitse filmmaatschappij DEFA werd benaderd voor grote rollen in „Die Söhne der großen Bärin”, „Chingachgook, die große Schlange”, „Spur des Falken”, „Weiße Wölfe”, „Tödlicher Irrtum”, „Osceola”, „Tecumseh”, „Apachen”, „Ulzana” en „Blutsbrüder”. In 1988 waagde de DEFA zich aan een verfilming naar Karl May: „Präriejäger in Mexiko” (naar de romans „Benito Juarez” en „Trapper Geierschnabel” en daarin speelt Mitić de rol van Bärenauge. Jarenlang speelde hij vervolgens vijftien maal de rol van Winnetou bij de Karl-May-Spiele in Bad Segeberg; in de film heeft hij die rol overigens nooit gespeeld, omdat in de DDR nou eenmaal geen Winnetou-films werden gemaakt. In 2016 keert hij terug op het scherm als Intschu-tschuna in de RTL-tv-film „Winnetou – Eine neue Welt”.



Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.

Terug naar de Karl May-startpagina.

Terug naar de Apriana-startpagina.



Google
www op deze website