BERLIJN - Het Duits Historisch Museum in Berlijn heeft een overzichtstentoonstelling gewijd aan Karl May (1842-1912). De meest gelezen Duitse auteur ooit loog en bedroog, maar fascineerde miljoenen met zijn verhalen over verre oorden.

Samensteller Johannes Zeilinger van de Karl May-expositie.
FOTO GPD/DAVID HEERDE

Daar staat het, achter glas in een museum in Berlijn: het met zilveren punaises versierde geweer van de grote held Winnetou. Vandaar ook ‘de zilverbuks.’ De Duitse schrijver Karl May (1842-1912) had het van zijn indianenvriend gekregen als herinnering. Zei hij. Thuis in Saksen vormde het wapen het bewijs van zijn reis door het wilde Westen. Net als het cowboypak dat May zelf gedragen zou hebben in Amerika. Old Shatterhand, de romanfiguur en vriend van Winnetou, was hij dan ook eigenlijk zelf.
„Miljoenen lezers hebben dit voor waar aangenomen en zijn boeken verslonden”, zegt dr. Johannes Zeilinger 2, medesamensteller van de eerste grote overzichtstentoonstelling van Karl May in het Duits Historisch Museum in Berlijn. „In 1904 bleek dat Karl May nooit in Amerika was geweest, toen hij die verhalen schreef. Net zo min was hij in het Midden Oosten geweest, maar toch was zijn Oriëntcyclus net zo’n succes. Ook hier beweerde Karl May dat de hoofdfiguur, Kara Ben Nemsi, eigenlijk niemand anders dan hijzelf was. Hij is later alsnog naar Amerika en het Verre Oosten 3 gereisd, maar dat beviel hem niet. De werkelijkheid blokkeerde zijn fantasie.”
Karl May, geboren in 1842 in een arm milieu in het Saksische Ernstthal, kende een moeizame start in het leven. Gebrek aan geld leidde tot kleine diefstalletjes, oplichterij en schulden. Hij slaagde er nog in een leraarsopleiding te voltooien, maar mocht zijn vak niet meer uitoefenen toen hij voor de zoveelste 4 keer achter de tralies moest. Na zijn vrijlating in 1874 begon hij als schrijver van doktersromannetjes.
Karl May was niet de enige die begon te schrijven over het exotische buitenland. „Maar hij was wel de eerste die heldenfiguren gebruikte in zijn verhalen. Dat sloeg aan, dwars door alle sociale milieus en alle leeftijden. Karl May bepaalde voor een hele generatie het beeld van Indianen en Arabieren. In de hunkering naar nieuwe landen, schonk May hen met zijn verhalen een gevoel van vrijheid.”
Vanwege de leugens en zijn criminele verleden, stierf de schrijver in 1912 in betrekkelijke eenzaamheid. Maar hij raakte niet in vergetelheid. Wereldwijd zijn zo’n 200 miljoen boeken van hem verkocht. ‘Karl May - Imaginäre Reisen’, Duits Historisch Museum Berlijn, tot 6 januari 2008.

[1]

In: Noord-Hollands Dagblad, 12 september 2007. Hetzelfde artikel, maar dan onder de titel „Karl May de Harry Potter van zijn tijd. Tentoonstelling in Berlijn gewijd aan Karl May (1842-1912)”, verscheen in vrijwel dezelfde bewoordingen ook op 12 september 2007 in De Stentor (en mogelijk nog in meer kranten die destijds aangesloten waren bij de HDC-Media-groep).

[2]

Dr. Johannes Zeilinger (* 1948) is een sportmedicus en Karl-May-onderzoeker in Berlijn. Vanaf 2007 tot 2019 was hij voorzitter van de Karl-May-Gesellschaft. Naast enkele bijdragen in de Mitteilungen der Karl-May-Gesellschaft en het Jahrbuch der Karl-May-Gesellschaft schreef hij in 2000 het boekje „Autor in fabula. Karl Mays Psychopathologie und die Bedeutung der Medizin in seinem Orientzyklus” en gaf hij in 2007 de bundel „Karl May in Berlin” uit.

[3]	De reis naar (het noordoosten van) de Verenigde Staten vond inderdaad ruim ná 1904 plaats, namelijk van 16 september t/m 27 oktober 1908, maar de Oriëntreis viel vóór 1904, te weten van 24 maart 1899 t/m 31 juli 1900!

[4]

Niet „na de zoveelste keer”, maar al vóór zijn eerste keer! De zogenaamde horlogediefstal gebeurde net voor Kerstmis 1861; Mays veroordeling tot zes weken cel werd door procesgang en beroep uitgesteld tot 8 september tot 20 oktober 1862, maar in juni 1862 was Mays naam al uit het Saksische lerarenregister geschrapt.

Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.

www op deze website