Hermann Kant en Karl May

Hans Ester 1


In de aflevering ‘Old Shatterhand in de DDR’ (20 juni 1987) van zijn wekelijkse rubriek ‘Tussen Keulen en Parijs’ laat Koos van Weringh 2 de seizoenen binnen de cultuurpolitiek in de DDR aan de hand van de officiële waardering van de schrijver Karl May zien. Van Weringhs geestdrift over de koersverandering ten goede wordt aanzienlijk getemperd door het citaat over Karl May uit de roman Die Aula van Hermann Kant 3: ‘Geprezen zij uw veel gesmade naam’. De lofprijzing van het citaat valt in duigen door de combinatie met de auteur/literatuurpaus Hermann Kant.
Het is mij bekend, dat Hermann Kant binnen de cultuurpolitiek van de DDR sinds het gedwongen vertrek van Wolf Biermann 4 een weinig fraaie rol heeft gespeeld. Kant heeft zich als voorzitter van de schrijversvereniging der DDR keihard opgesteld tegenover mede-auteurs als Stefan Heym 5, Joachmim Seyppel 6 en vooral tegenover Reiner Kunze 7. Zijn naam wordt in Oost zowel als West met ambivalente gevoelens uitgesproken.
Maar het zou spijtig zijn, wanneer uitgerekend Kants beste boek – Die Aula – uit 1965 het slachtoffer zou worden van gerechtvaardigde kritiek op de politieke houding van zijn auteur in de tijd daarna. ‘Die Aula’ is het meest kritische en eerlijke boek, dat Kant tot op heden heeft geschreven. Er zijn heel wat het politieke hangijzers, die hij in deze roman durft aan te vatten. Dat dit boek uiteindelijk toch niet bevredigt, heeft met de schijnverzoening aan het slot te maken. Het aan de kaak gestelde misbruik van macht – twee studenten worden door de partij tot een huwelijk geprest – blijkt een uiterst gelukkige, echtelijke situatie te hebben opgeleverd.
Met betrekking tot Karl May en diens beeld in de DDR is ‘Die Aula’ echter wel een bijzonder interessante en respectabele roman. De hoofdfiguur van de roman, Robert Iswall, is onderweg naar Leipzig om zijn vroegere kameraad Gerd Trullesand om vergiffenis te vragen voor hem aangedane onrecht van het gedwongen huwelijk met Rose. Voordat Iswall in Leipzig een onverhoopt gelukkig paar aantreft, stopt hij onderweg bij een tankstation. Daar ziet hij door de achterruit van een dienstauto ‘Der Schatz im Silbersee’ van Karl May liggen. Wanneer hij een lovende opmerking over deze roman aan het adres van de functionaris in de dienstauto maakt, antwoordt deze: ‘Dat boek is van de chauffeur’. In het kantoortje vertelt de chauffeur hem daarentegen: ‘... ik lees die rommel niet, maar mijn chef is er gek op.’
Aan deze ontmaskerende dialoog was een loflied op de ‘geniale fantast’, de ‘Saksische leugenbast’ Karl May voorafgegaan. Wat er in de DDR ook over May wordt beweerd, Iswall bedankt hem zonder voorbehoud voor diens duizend-en-één-nacht vol kruitdamp en hoefgetrappel. In die context moet het citaat uit het Karl-May-Museum in Radebeul worden teruggeplaatst om als een moedig pleidooi voor de rehabilitatie van Karl May in het socialistisch vaderland te worden gewaardeerd.


[1]In: Trouw, 25 juni 1987.
[2]Het artikel van Koos van Weringh staat elders op deze website.
[3]Hermann Kant (* 14 juni 1926 , † 14 augustus 2016) was een Duits schrijver en SED-politicus. Bekende romans van zijn hand zijn o.a.: „Die Aula”, „Das Impressum”, „Der Aufenthalt”, „Die Summe, Satire („Eine Begebenheit”)”, „Kormoran”, „Okarina”, „Kino” en „Kennung”.
[4]Wolf Biermann (voluit: Karl Wolf Biermann, * 15 november 1936) is een politiek dichter, schrijver en zanger uit Duitsland. Biermanns werk staat in het teken van het gedeelde Duitsland en uitte fundamentele kritiek op het stalinistische regime van het voormalige Oost-Duitsland. In november 1976 werd hij de DDR uitgewezen.
[5]Stefan Heym (pseudoniem van Helmut Flieg, * 10 april 1913 , † 16 december 2001) was een Duits schrijver van Joodse afkomst. Van zijn hand zijn o.a. „Forschungsreise ins Herz der deutschen Arbeiterklasse”, „Fünf Tage im Juni”, „Ahasver”, „Atta Troll. Versuch einer Analyse. Stefan Heym zum 70. Geburtstag am 10. April 1983”, „Schwarzenberg”, „Stalin verlässt den Raum”, „Pargfrider” en „Immer sind die Männer schuld”.
[6]Joachim Seyppel (* 3 november 1919 , † 25 december 2012) was een Duitse schrijver en literatuurwetenschapper. Hij schreef o.a.: „Dekadenz oder Fortschritt”, „Als der Führer den Krieg gewann oder Wir sagen ja zur Bundesrepublik”, „Columbus Bluejeans oder Das Reich der falschen Bilder”, „Hellas, Geburt einer Tyrannis”, „Ein Yankee in der Mark”, „Abschied von Europa”, „Die Unperson oder Schwitzbad und Tod Majakowskis”, „Die Mauer oder Das Café am Hackeschen Markt”, „Lesser Ury”, „Eurydike oder die Grenzenlosigkeit des Balkans”, „Die Streusandbüchse” en „Schlesischer Bahnhof”.
[7]Reiner Kunze (* 16 augustus 1933) is een Duits schrijver, die in 1977 van de DDR naar West-Duitsland verhuisde. Bekende werken van zijn hand zijn „Der Löwe Leopold, fast Märchen, fast Geschichten”, „Der Kuß der Koi”, „Die Aura der Wörter. Denkschrift zur Rechtschreibreform”, „Dichtung des 20. Jahrhunderts: Meine 24 sächsischen Dichter” en „die stunde mit dir selbst”.



Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.

Terug naar de Karl May-startpagina.

Terug naar de Apriana-startpagina.



Google
www op deze website