Wie was, of is nog de meest favoriete persoon uit de boeken die u las? Ziedaar een vraag die aan een 75 schrijvers, dichters en uitgevers werd gesteld. Wie waren de papieren helden waarvoor u de meeste bewondering koesterde. Er is een klein boekje verschenen waarin de daarvoor aangeschreven personen hiervan verantwoording aflegden.
Wat mij bij het doorbladeren van dit boekje het eerst opviel was dat het merendeel van de letterkundigen, die hierop antwoord moesten geven, mij volkomen onbekend waren. Laat staan dat ik iets van hen had gelezen. Maar daar ging het deze keer niet om. De vraag was tot welke personen, door anderen beschreven, zij zich het meest voelden aangetrokken.
Ik heb die vraag mijzelf voorgelegd. Welke figuren uit de boeken die ik las troffen mij het meest? En dan in positieve zin, natuurlijk.
Als het om de helden uit de jongensboeken gaat, staat de edele indiaan Winnetou natuurlijk bovenaan de lijst. Karl May schreef over hem een hele serie dikke boeken tot zijn tragische dood. „Ik ben christen Charlie ... ” die mij in tranen deed uitbarsten. Per slot
was Old Shatterhand maar een lompe mof vergeleken bij de eerlijke, zachtmoedige en toch zo dappere en knappe indianen.
Maar ook herinner ik mij hoe ik geboeid werd door de integere figuur van Vitalis. De zwerver die tot zijn dood zijn zorg over de eenzame Remi uitstrekt in „Alleen op de Wereld” 2, het ijzersterke kinderboek, waarvan nog steeds herdrukken verschijnen.
Een echte held was Michael Strogoff, de koerier van de Tsaar- 3, waarvan filmmakers blijkbaar nooit genoeg kunnen krijgen. Ook voelde ik sympatie voor de jongen die „Doodverklaard” werd in het gelijknamige boek van J. Schuil 4. Aangezien ik zijn naam niet meer weet is het geen blijvertje geweest in de rij van papieren helden.
De tijd van kinderboeken schoof voorbij en ik kwam op de leeftijd, waarin ik mij verdiepte in meer serieuze lectuur. Al moet ik daarbij bekennen dat John Raffles 5 mijn favoriet is geweest. John Raffles ofwel „Lord Lister” de grote onbekende. De gentleman-inbreker die op zijn manier de misdaad bestreed en de gelden die hij daarbij buit maakte aan de armen besteedde. Iedere week een nieuwe aflevering voor 15 cent. Op de markt kocht ik ze voor 8 cent. Ze droegen dan duidelijk de sporen van gelezen te zijn. Toch is John Raffles niet bijgezet in het Pantheon van mijn herinneringen. Zijn plaats werd verdrongen door een andere Engelsman, namelijk Sir Percy Blakeney, ofwel De Rode Pimpernel 6. De Engelse fat die een dubbel leven leidde en van tijd tot tijd naar Frankrijk overstak tijdens de revolutie. Samen met andere Engelsen wist hij keer op keer gevangenen te bevrijden die anders onthoofd zouden zijn. Vermomd als bedelaar, als muzikant of op andere wijze wisten Blakeney en zijn gezellen de Himmler 7 van de Franse revolutie, monsieur Chauvelin 8, een loer te draaien om dan met de gevangenen heelhuids in Engeland terug te keren. Emmuska Barstow-Orczy, schreef een tiental spannende romans over de Rode Pimpernel die ik nog wel eens lees.
Helden van papier. Er zijn er zoveel geweest, vooral op het terrein van de historische romans zoals d’Artagnan 9, Gunga Din 10, Mica Clarke 11, Paddeltje 12 de scheepsjongen van De Ruyter 13 (ik zit alweer in de jongensboeken) en de ruige goudzoekers en pelsjagers die Jack London 14 schiep en de op wraak beluste graaf van Monte Christo 15 en de intelligente Nar van Jacatra 16. Ook kapitein Nemo in zijn duikboot 17 trof mij, zo ook Onno Visser, de smokkelaarszoon
van Norderney 18. Maar steeds schoof de ene held de andere weer in de schaduw en voor zover mij iets uit hun doen en laten bijstaat
is het maar vaag.
Één papieren held houdt dapper stand. Arthur Conan Doyle schreef 4 romans en 52 korte verhalen die ik nog altijd met veel plezier lees met als hoofdfiguur de stamvader van alle papieren detectives, namelijk Sherlock Holmes 19. De onverschrokken, superschrandere bestrijder van de misdaad. De man die van de hoed van een hem onbekend persoon de levensloop van de betrokkéne kan aflezen. Die uit een peukje sigaar kan opmaken dat de roker een hazelip heeft en met zijn linkerbeen trekt. En die voorzover nodig zijn revolver net een seconde eerder schietklaar heeft dan zijn tegenstander.
Als ik over Sherlock Holmes van wal steek kan ik gemakkelijk deze hele krant vullen. Aangezien mij alleen dit hoekje is toegewezen, laat ik het hierbij.
Straks neem ik weer eens de Hond van de Baskervilles ter hand waarin Sherlock Holmes de hand weet te leggen op de moordenaar die via een lugubere hond een groot fortuin tracht te bemachtigen. Mochten de andere papieren helden verbleekt zijn, Sherlock Holmes geniet nog altijd mijn diepste respect. Al moet ik toegeven dat het een schrale oogst is na meer dan een halve eeuw boeken lezen...
Hector Malot (voluit: Hector-Henri Malot, * 20 mei 1830 , † 18 juli 1907) was een Frans auteur, die meer dan zeventig boeken heeft geschreven, maar wiens naam vooral verbonden is aan de onsterfelijke jeugdroman „Sans famille”, maar dat is dan ook een voltreffer: sinds zijn publicatie in 1878 is dit boek de absolute nummer één op de lijst van ontroerendste en aangrijpendste kinderboeken. In Nederland kennen we het onder de titel „Alleen op de wereld”, in Friesland als „Alinne op de wrâld”.
Jules Verne (* 8 februari 1828 , † 24 maart 1905) was een Frans auteur van avontuurlijke reisbeschrijvingen met nieuwe technieken, naar vele delen van de aarde en naar onbekende gebieden zoals de diepzee, het binnenste van de aarde en de maan. Hij wordt vaak gezien als de vader van de sciencefiction. Tot zijn bekendste romans behoren „Voyage au centre de la terre”, „De la terre à la lune”, „Vingt mille lieues sous les mers”, „Autour de la lune”, „Le tour du monde en quatre-vingts jours ” en „Michel Strogoff”.
J. B. Schuil (voluit: Jouke Broer Schuil, * 20 maart 1875 , † 24 oktober 1960) was een Nederlandse kinderboekenschrijver, van wie vooral „Uit den kostschooltijd van Jan van Beek” (1910; latere drukken onder de titel „Jan van Beek”), „De Katjangs” (1912), „De AFC’ers” (1915), „De Artapappa’s” (1920), „Doodverklaard” (1928; latere drukken onder de titel „Rob en de stroper van Tjot-Idi” en „Hoe de Katjangs op de kostschool van Buikie kwamen” (1930) bekend zijn gebleven.
John Raffles alias „Lord Edward Lister” is een personage uit een langlopende pulpverhalenbundel dat voor het eerst in 1908 verscheen in „Lord Lister, genannt Raffles, der Meisterdieb” in het Duits. Deze Duitse verhalen werden geschreven door Kurt Matull (pseudoniem van Eduard Carl Otto Wangemann, * 25 februari 1872 , † 1920), waren Theo von Blankensee (pseudoniem van Matthias Blank, * 1881 , † 1928); zij beiden schreven 110 Lord Lister-verhalen, die in verscheidene talen werden vertaald. Nadat er Nederlandse vertalingen van de serie waren verschenen, schreef een onbekende auteur nog eens zestien verhalen; ten slotte schreef vanaf 1915 de Nederlandse journalist en schrijver Felix Hageman (voluit: Leonard Felix Hageman, * 1 augustus 1877 , † 22 januari 1966) nog ruim 700 (!) vervolgverhalen. Tot 1968 zijn er van diverse auteurs maar liefst 2965 Lord Lister-boekjes verschenen, benevens – alleen in België – nog zeventig “Valse Listers” oftewel „Antwerpse Listers”.
„The Scarlet Pimpernel” is een klassiek geworden avonturenroman uit 1905 van de Engelse schrijfster van Hongaarse origine Barones Emmuska Orczy (voluit: Emma Magdalena Rozália Mária Jozefa Borbála Orczy de Orczi, * 23 september 1865 , † 12 november 1947). De hoofdpersoon van het boek, Sir Percival Blakeney, is losjes gebaseerd op Samuel Swinton (* ± 1725 , † juni 1797), een Schots militair en uitgever, die tijdens de Franse Revolutie leden van de Franse adel hielp het land te ontvluchten. Baroness d’Orczy, zoals ze zich in Engeland liet noemen, schreef nog enkele vervolgromans over het leven van de „Rode Pimpernel”.
Heinrich Himmler (voluit: Heinrich Luitpold Himmler, * 7 oktober 1900 , † 23 mei 1945) was leider van de SS (Reichsführer-SS) en een van de belangrijkste leiders van de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP). Hij was een van de hoofdverantwoordelijken voor de Holocaust en daarmee een van de grote oorlogsmisdadigers uit de Tweede Wereldoorlog.
Chauvelin (voluit: Bernard-François marquis de Chauvelin, * 29 november 1766 , † 9 april 1832) was een Franse diplomaat en prefect van het Leiedepartement. Van 1800 tot 1804 was hij onder consul Napoleon Bonaparte (* 15 augustus 1769 , † 5 mei 1821), de latere keizer, lid van het Tribunaat, een van de wetgevende en controlerende organen van de Eerste Franse Republiek. Op 9 februari 1804 werd Chauvelin tot prefect van het Leiedepartement benoemd en was daar nauw betrokken bij de organisatie van de Grande Armée, die in grote mate aan de Vlaamse kust gelegerd lag, in afwachting van een aanval op Engeland. Hij trad hard op tegen de dienstplichtigen die zich aan de conscriptie onttrokken, evenals tegen hun families.
D’Artagnan (voluit: Charles de Batz de Castelmore, comte d’Artagnan, * 1611 , † 25 juni 1673) was „eerste musketier” in het leger van de Franse koning Louis XIV (bijgenaamd „Louis le Grand” en „le Roi-Soleil”, * 5 september 1638 , † 1 september 1715, koning van Frankrijk van 1643 tot 1715). Hij werd geromantiseerd in de roman „Trois Mousquetaires” van Alexandre Dumas père (eigenlijk: Alexandre Davy de La Pailleterie Dumas, * 24 juli 1802 , † 5 december 1870) onder de naam D”Artagnan, een naam die hij ook zelf gebruikte. Hij stierf tijdens het beleg van Maastricht in 1673.
„Gunga Din” is een Amerikaanse avonturenfilm uit 1939 onder regie van George Stevens. Het scenario is losjes gebaseerd op het gedicht „Gunga Din” uit 1892 en de verhalenbundel „Soldiers Three” uit 1888 van de Britse auteur Rudyard Kipling (voluit: Joseph Rudyard Kipling, * 30 december 1865 , † 18 januari 1936). Gunga Din is in de film de bhisti (waterdrager) van drie Britse sergeants.
„Micah Clarke” is een historische avonturenroman uit 1889 van de Britse auteur Arthur Conan Doyle (voluit: Sir Arthur Ignatius Conan Doyle KStJ DL, * 22 mei 1859 , † 7 juli 1930), die zich afspeelt tijdens de Monmouth-opstand van 1685 in Engeland. De hoofdpersoon, Micah Clarke, is een jongen die nogal naïef op zoek is naar avontuur tegen de historische achtergrond van een mislukte opstand die tot doel had om James II (* 14 oktober [juliaans] 1633 , † 16 september 1701) af te zetten, die in februari 1685 zijn broer Charles II (* 29 mei 1630 , † 6 februari 1685, koning van Schotland van 1649 tot 1651 en koning van Engeland, Schotland en Ierland van 1660 tot 1685) was opgevolgd als koning van Engeland, Schotland en Ierland. Een groep dissidente protestanten onder leiding van James Scott, 1st Duke of Monmouth 1st Duke of Buccleuch, KG, PC (* 9 april 1649 , † 15 juli 1685), de oudste onwettige zoon van Charles II, verzette zich grotendeels tegen James vanwege zijn katholicisme.
C. Johan Been (voluit: Johannes Hendrik Been, * 8 februari 1859 , † 23 december 1930) was tijdens zijn leven een bekend jeugdboekenschrijver en genoot tevens landelijke bekendheid als archivaris van Den Briel. Zijn bekendste boek, ԩPaddeltje, de scheepsjongen van Michiel de Ruyter”, beleefde ruim vijftig drukken.
Michiel de Ruyter (voluit: Michiel Adriaenszoon de Ruyter, * 24 maart 1607 , † 29 april 1676) was een Nederlands admiraal die zijn successen behaalde in de eerste drie Engels-Nederlandse Oorlogen (1652-1654, 1665-1667 resp. 1672-1674). Bekend is vooral zijn Tocht naar Chatham (juni 1667) gebleven; hij sneuvelde in 1676 bij Sicilië nadat hij met een zwak eskader was uitgezonden om de Spanjaarden tegen Frankrijk te ondersteunen.
Jack London (pseudoniem van John Griffith Chaney, * 12 januari 1876 , † 22 november 1916) was een Amerikaans schrijver van romans en korte verhalen die zich voornamelijk afspelen in de Stille Zuidzee en in Alaska. Zijn bekendste romans en novellen zijn „The Son of the Wolf”, „The Call of the Wild”, „The Sea-Wolf” (in het Nederlands vertaald als „De Zeewolf”), „White Fang” (in het Nederlands vertaald als „Wittand”, ook bekend onder de titel „Pit-tah, de Grijze Wolf”), „Martin Eden”, „The Cruise of the Snark”, „John Barleycorn” (in het Nederlands vertaald als „Koning Alcohol”), „The Valley of the Moon”, „The Little Lady of the Big House” en „The Turtles of Tasman”.
„Le Comte de Monte-Cristo” (=„De graaf van Monte-Cristo”) is een roman van Alexandre Dumas père (eigenlijk: Alexandre Davy de La Pailleterie Dumas, * 24 juli 1802 , † 5 december 1870) uit 1844. Centraal staan de lotgevallen van Edmond Dantès die, na eerst veertien jaar onschuldig opgesloten te hebben gezeten in een kerker van het Château d’If op grond van een valse verdachtmaking, een verborgen fortuin vindt op het eiland Monte-Cristo waarna hij met zijn verworven rijkdom wraak neemt op degenen die hem dit leed hebben aangedaan. Daarnaast zijn er allerlei min of meer onderling samenhangende secundaire verhaallijnen met betrekking tot de overige personages. Het verhaal, waarvan het begin zich afspeelt tijdens de Honderd Dagen – de periode vanaf Napoleons (voluit: Napoleon Bonaparte, * 15 augustus 1769 , † 5 mei 1821) ontsnapping van Elba en terugkeer naar Frankrijk in februari 1815 tot zijn nederlaag in de Slag bij Waterloo en aftreden als keizer in juni van dat jaar –, is losjes gebaseerd op een waargebeurd verhaal over de lotgevallen van de Franse schoenmaker Pierre Picaud.
„De nar van Jacatra. Een verhaal uit den tijd van Jan Pieterszoon Coen” was een jongensboek van A. den Hertog (voluit: Ary den Hertog, * 7 oktober 1889 , † 17 december 1958) uit 1931.
Kapitein Nemo is de kapitein van de onderzeeboot „Nautilus” in „Vingt mille lieues sous les mers” (=„Twintigduizend mijlen onder zee”) van Jules Verne (* 8 februari 1828 , † 24 maart 1905).
„Onnen Visser, der Schmugglersohn von Norderney” (in het Nederlands vertaald als „Onno Visser, de smokkelaarszoon van Norderney”) was een jongensboek van Sophie Wörrishöfer (geboren als Sophie Andresen, * 6 oktober 1838 , † 8 november 1890), bijgenaamd „Der Karl May von Altona”.
Sherlock Holmes (* „6 januari 1854”, † „onbekend”) is de hoofdpersoon uit een serie detective-boeken (d.w.z. vier boeken en zesenvijftig korte verhalen) van de Britse schrijver Sir Arthur Conan Doyle (geboren als Arthur Ignatius Conan Doyle, * 22 mei 1859 , †, 7 juli 1930).
Het Sherlock Holmes Museum is gevestigd tussen de huisnummers 237 en 241 Baker Street in Londen.
Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.
Terug naar de Karl May-startpagina.
Terug naar de Apriana-startpagina.
