Met Michiel van der Pol, [adres], had ik een opbouwend gesprek over Karl May. Zoiets overkomt mij niet iedere dag. Doorgaans komen mensen die ik over Karl May aanspreek, niet verder dan het mompelen van namen als Winnetou en Old Shatterhand. Dat is dan nog gebaseerd op het zien van een paar verfilmingen van Karl May boeken die voor het gemak niet opgenomen werden in de Amerikaanse prairies, maar in Joegoslavië.
Michiel van der Pol is 39 jaar en werkleider bij de Cewesto. Een aardige baan maar van wilde ritten te paard door de savannes van de Liano Estacado om een schurkachtige groep Comanches de pas af te snijden, komt doorgaans weinig. Daaraan heeft hij ook geen behoefte. Zijn belangstelling voor Karl May ligt op een wat ander vlak en geldt in de eerste plaats de persoon van deze Duitse romanschrijver wiens werk merkwaardiger wijze tussen de jongensboeken terecht is gekomen. Karl May is hierin niet de enige. Ook Daniël Defoe (Robinson Crusoe) 2, Swift (Guliver) 3 Jules Verne 4 en tal van andere auteurs schreven voor volwassenen doch vonden vooral bij de jeugd een gretig onthaal.

„Ik was een jaar of twaalf toen ik mijn eerste Karl Mayboek las. De schat in het Zilvermeer. Het boeide mij van het begin tot het eind. Toen haalde ik snel weer een ander Karl Mayboek. Ik betrok ze uit de Christelijke Volksbibliotheek Patrimonium, in Naaldwijk waar ik toen woonde. Daar hadden ze alle Karl May’s dus ik kon voorlopig vooruit. Het waren geen bloedige romans waarin maar mensen zonder meer werden doodgeschoten. Maar wel spannend. Old Shatterhand en Winnetou waren wel enigszins super-figuren, maar toch ook weer echte mensen. Natuurlijk, de tijd dat je met rooie ogen dergelijke boeken las, gaat voorbij. Toch ben ik me erg voor de schrijver blijven interesseren en daarbij voor zijn latere werk, zijn meer symbolische boeken, zoals ik ze voor het gemak maar noem. Die boeken zijn niet in het Nederlands vertaald en dat spijt me”.

Karl May werd op 25 februari 1842 geboren. Het is dus vandaag zijn 141ste geboortedag. Michiel van der Pol staat niet alleen in zijn belangstelling voor Karl May. Alle avonturenboeken (50 stuks), werden na de oorlog in pockets uitgegeven en zijn allang uitverkocht. Uitgeverij Bech 5 in Amsterdam is bezig de Karl May’s over Winnetou, Old Shatterhand en Kara ben Nemsi weer in het oorspronkelijk grote formaat uit te brengen. Er is in ons land een club van Karl May vrienden. Duitsland kent een Karl May Gesellschaft met afdelingen in tientallen steden. In Bamberg is een Karl May Museum en het aantal vertalingen van de boeken loopt in de tientallen met oplagen van honderdduizenden.
van honderduizenden.

Michiel van der Pol beperkt zich niet tot de boeken. Hij verzamelt alles wat op Karl May betrekking heeft. Artikelen in kranten en tijdschriften, foto’s, prenten en ook andere publicaties over Karl May en zijn boeken. Natuurlijk is hij in het bezit van de studie die E. van Linden 6 uit Amsterdam aan Karl May wijdde en het boek „Karl May en zijn wereld” van dr. C. F. de Rooy 7. Karl May mag dan niet verpersoonlijk worden met Old Shatterhand en Karah Ben Nemsi, hij heeft wel een bewogen leven geleid. Groeide op als zoon van een arme wever en was als kind lange tijd blind. Zijn grootmoeder vertelde hem verhalen en mogelijk heeft deze vrouw de basis gelegd voor het schrijversschap van Karl die aan het eind van zijn leven, hij stierf in 1912, meer dan zeventig boeken op zijn naam had. Doorgaans dikke pillen van 350 bladzijden.

Michiel van der Pol: „Hij heeft door diefstallen meer dan 12 jaar 8 in de gevangenis gezeten en zich in die jaren geestelijk opgewerkt tot schrijver. De landen die hij beschreef heeft hij pas later bezocht. Er is in hem iets dat veel mensen blijkt te irriteren. Hij heeft tot aan zijn dood veel tegenwerking ondervonden. Naast respect en bewondering ontmoette hij ook veel vijandschap. Hij moest geregeld procederen om niet door zijn tegenstanders onder de voet gelopen te worden. Misschien was het zijn succes dat anderen tegen hem in het harnas joeg. Dat komt wel meer voor”.
Karl May-kenner Van der Pol heeft in atlassen zorgvuldig nagegaan waar de avonturen van Winnetou en Old Shatterhand zich afspelen. Het valt hem daarbij op dat May er niet met de pet naar gooide wat de steden, rivieren en de landstreken betreft, maar zich voor hij met het schrijfwerk begon terdege had georiënteerd. Natuur, landschap loop der rivieren, alles klopt. Schrijvers van avonturenromans nemen dat doorgaans zo nauw niet. Karl May wel.
„Als ik er de tijd voor had zou ik grondig Duits gaan leren om de boeken van Karl May in de oorspronkelijke taal te lezen. En daarbij ook de meer symbolische romans die nooit in het Nederlands zijn verschenen om zo de mens Karl May beter te leren kennen. Hij blijft iets fascinerends voor mij houden. Het is heus niet zo dat ik al mijn vrije tijd aan Karl May besteed. Ik lees veel andere boeken, doe aan muziek enz. Wat ik lees over Karl May knip ik uit en bewaar het. Het is ergens ook een wat tragische figuur die aanhoudend moest procederen om aan zijn rechten te komen. Zoals tegen zijn uitgever Munchmeyer 9 die met zijn manuscripten prutste en May ook verder tekort deed. Maar dat proces heeft May gelukkig gewonnen .....”

[1]	In: Steenwijker Courant, 25 februari 1983.

[2]

Daniel Defoe (geboren als Daniel Foe, * ± 1660 , † 24 april 1731) was een Engels schrijver, journalist en spion en wordt wel beschouwd als een der grondleggers van de Engelse roman. Zijn oeuvre omvat meer dan 350 titels, maar hij is vooral bekend geworden met twee daarvan, „Robinson Crusoe” (1719) en „The Fortunes and Misfortunes of the Famous Moll Flanders” (1722).

[3]

Jonathan Swift (* 30 november 1667 , † 19 oktober 1745) was een Iers schrijver, wiens bekendheid uitsluitend gebaseerd is op de satirische roman „Gulliver’s Travels” (voluit: „Travels into Several Remote Nations of the World, in Four Parts. By Lemuel Gulliver, First a Surgeon, and then a Captain of Several Ships”) uit 1726.

[4]

Jules Verne (* 8 februari 1828 , † 24 maart 1905) was een Frans auteur van avontuurlijke reisbeschrijvingen met nieuwe technieken, naar vele delen van de aarde en naar onbekende gebieden zoals de diepzee, het binnenste van de aarde en de maan. Hij wordt vaak gezien als de vader van de sciencefiction. Tot zijn bekendste romans behoren „Voyage au centre de la terre”, „De la terre à la lune”, „Vingt mille lieues sous les mers”, „Autour de la lune”, „Le tour du monde en quatre-vingts jours ” en „Michel Strogoff”.

[5]

Herman Johan Wilhelm Becht (* 25 maart 1862 , † 26 februari 1922) was aanvankelijk handelsreiziger voor Van Holkema & Warendorf, maar al in 1892 vestigde hij zijn eigen uitgeverij in Amsterdam. In het logo van de uitgeverij stonden de initialen H.J.W.B. voor de zinsnede „Hebt In Werken Bevrediging”. In 1986 werd de uitgeverij overgenomen door Johannes Hendricus Gottmer (* 1902 , † 1974: Gottmer Uitgevers Groep) in Haarlem; de boeken van Becht verschijnen echter nog steeds onder hun eigen naam.

[6]	E. van Linden is een pseudoniem van een zekere Wouter T. Klaren. In 1976 gaf hij samen met psychiater C. J. Schuurman in eigen beheer het naslagwerk „Dr. Karl May” uit en in 1979 – maar nu alleen –, nog steeds in eigen beheer „Enige essentiële elementen in leven en werk van Karl May”.

[7]

Dr. F. C. de Rooy (voluit: dr. Ferdinand Carel de Rooy, * 9 juni 1919 , † 4 maart 1998) was in het dagelijks leven leraar Frans te Zwolle, later Rijswijk/Z.H. en in zijn vrije tijd dé Karl May-kenner van Nederland. Van zijn hand is o.a. het boekje „Old Shatterhand - Kara Ben-Nemsi - ook voor U! De boodschap van Karl May, de idealist uit het Avondland” (Tilburg: Drukkerij van het R.K. Jongensweeshuis, 1955) en hij redigeerde en gaf in de jaren 1962-1967 de 50 bekende Karl May-pockets bij Uitgeverij Het Spectrum uit.

[8]

In werkelijkheid iets meer dan 7½ jaar, 2762 dagen om precies te zijn. In Chemnitz van 8 september tot 20 oktober 1862; in Zwickau van 14 juni 1865 tot 2 november 1868; in Waldheim van 3 mei 1870 tot 2 mei 1874; in Ernstthal van 1 tot 22 september 1879. In die tijd deed men nog niet aan aftrek van voorarrest, zodat er nog zo’n 235 dagen bijkomen (voor zijn eerste gevangenisstraf een onbekend aantal dagen, maar waarschijnlijk niet meer dan tien; voor zijn tweede gevangenisstraf 81 dagen en voor zijn derde gevangenisstraf 24 plus 120 dagen); zelfs als we dat voorarrest erbij tellen, heeft Karl May net iets meer dan 8 jaar achter tralies gezeten, dus lang geen twaalf. Maar dat was in 1983 misschien nog niet bekend.

[9]

Heinrich Gotthold Münchmeyer (* 29 juni 1836 , † 6 april 1892) was uitgever en colportageboekhandelaar in Dresden. Van maart 1875 tot december 1876 was Karl May aan deze uitgever verbonden en redigeerde hij de tijdschriften Der Beobachter an der Elbe (dat van 1874 tot 1875 bestond), Deutsches Familienblatt. Wochenschrift für Geist und Gemüth zur Unterhaltung für Jedermann (1875-1877; hierin publiceerde May zijn eerste indianenverhalen), Schacht und Hütte. Blätter zur Unterhaltung und Belehrung für Berg- Hütten- und Maschinenarbeiter (1875-1876) en Feierstunden am häuslichen Heerde. Belletristisches Unterhaltungs-Blatt für alle Stände (1876-1877; hierin publiceerde May zijn eerste verhalen over de Oriënt). Tussen 1882 en 1887 schreef Karl May zijn vijf grote colportageromans voor Verlag H. G. Münchmeyer: „Waldröschen oder die Rächerjagd rund um die Erde” (december 1882-augustus 1884; 2.612 pagina’s), „Die Liebe des Ulanen – ein packender Fortsetzungsroman über den deutsch-französischen Krieg 1870/71” (september 1883-oktober 1885; 1.724 pagina’s), „Der verlorne Sohn oder Der Fürst des Elends. Roman aus der Criminal-Geschichte” (augustus 1884-juli 1886; 2411 pagina’s), „Deutsche Herzen – Deutsche Helden” (december 1885-januari 1888; 2.610 pagina’s) en „Der Weg zum Glück – Höchst interessante Begebenheiten aus dem Leben und Wirken des Königs Ludwig II. von Baiern” (juli 1886-augustus 1888; 2.616 pagina’s). Tegen Münchmeyer zelf heeft Karl May overigens nooit geprocedeerd; in werkelijkheid was het proces niet tegen Münchmeyer, maar tegen diens weduwe, Pauline Münchmeyer (voluit: Ida Pauline Münchmeyer-Ey, * 14 juni 1840 , † 17 mei 1928), en Adalbert Fischer (voluit: Johannes Adalbert Fischer, * 3 december 1855 , † 7 april 1907), uitgever te Dresden, die in 1899 Verlag H. G. Münchmeyer had overgenomen, met als enig doel om Karl Mays colportageromans opnieuw uit te geven, nu met enkele toegevoegde passages. Münchmeyer zelf was al in 1892 overleden

Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.

www op deze website