Boeken over het Wilde Westen

Dick Scheepstra 1

lndianen en de verovering van het zogenaamde „wilde Westen” hebben altijd de belangstelling gehad. De boeken over strijd die er in de beginperiode van de Amerikaanse geschiedenis gevoerd is tussen de oorspronkelijke bewoners en de kolonisten uit de andere werelddelen hebben steeds een groot lezerspubliek geboeid. Met name geldt dit voor de verhalen over de avontuurlijke belevenissen van de pioniers die als eerste in aanraking kwamen met de Indianen. Hetzelfde geldt voor westerns die uitgebreid verhalen van de strijd tussen goed en kwaad, de strijd tegen de schurken die gemakkelijk rijk trachten te worden over de lijken van anderen. Vele tientallen westerns verschijnen met de regelmaat van de klok, meestal in serie- en in pocketvorm. Ze zijn zonder uitzondering bedoeld als ontspanningslectuur. Diepgang of psychologische karaktertekening mag men niet verwachten. Het gaat om recht-toe-recht-aan-verhalen waarin stoere kerels (ruwe bolster/blanke pit) het opnemen tegen verdorven schurken, daarbij bewonderend gadegeslagen door schone maagden. De laatste tijd is er iets meer beweging op de „markt” waar te nemen dan gewoonlijk, reden om enige boeken in dit genre kort te bespreken.

Een auteur van wild-westverhalen wiens werk al ver voor de Eerste Wereldoorlog veel gelezen werd, is Zane Grey 2. Uitgeverij De Kern 3 bracht een herdruk op de markt van twee van zijn bekendste boeken, die vroeger als al snel beduimelde pockets van hand tot hand gingen. Zane Grey’s werk voldoet aan het profiel dat hiervoor kort werd geschetst: zwart-wit karaktertekening en veel actie. Daarbij steekt zijn werk zeker niet boven de middelmaat uit. Zijn verhalen zijn wel erg simpel en de reacties van de hoofdfiguren zijn te clichématig om te overtuigen.
Het eerste boek uit de “Zaner Grey omnibus”, “Ruiters van de prairie” is bekort, waardoor het minder langdradig is dan het oorspronkelijke werk, maar het kenmerkende eigene van zijn werk is daardoor ook grotendeels verdwenen. Het gaat over een Mormoonse vrouw, die zich niet wil onderwerpen aan de door ambtsdragers gestelde regels ten aanzien van wereldlijke zaken. Men tracht haar finacieel te gronde te richten. Dank zij twee revolverhelden is er echter toch een happy end.
Het tweede boek vertelt de geschiedenis van twee jonge mensen die op elkaar verliefd raken. De uit de hand gelopen kennismaking is er de oorzaak van dat ze een boek lang ongelukkig zijn, alvorens ze elkaar voorgoed in de armen sluiten. En passant helpt de jongeman een veeboer uit de problemen. Meer een liefdesverhaal dan een western, bovendien nogal sjabloonachtig verteld en opgebouwd. Te simpel van opzet en voorspelbaar om echt te boeien. Er zijn betere westerns.

N.a.v. Zane Grey omnibus – Bevat Ruiters van de purperen prairie” en “Wyoming, land van de veedieven” De Kern, Bussum, gebonden, 284 blz. ƒ 27,50.

Louis L’Amour – Shalako
Louis L’Amour 4 is een van de meest gelezen schrijvers van westerns. Trots vermeldt de uitgever dat hij zowel Eisenhower 5 als president Reagan 6 onder zijn lezers telt (telde). Uitgeverij van Holkema & Warendorff 7 heeft de rechten van het Amerikaanse Bantam Books 8 overgenomen en brengt het werk van Louis L’Amour, meer dan zeventig delen, opnieuw in Nederland uit. Eerder bracht uitgeverij Born 9 zijn werk in Nederlandse vertaling. In eerste instantie heeft de uitgever 20 delen gepland. De eerste vier verschenen in een oplaag van maar liefst 20.000 exemplaren. Ze worden met behulp van een omvangrijke reclamecampagne met nadruk onder de aandacht van het Nederlandse publiek gebracht.
Deel één uit de serie is “Shalako” een identieke herdruk van Borns uitgave in 1968, dat ook (succesvol) werd verfilmd 10. Shalako is een typische westernheld, keihard voor zichzelf en zijn vijanden, maar toch ook menselijk met name ten opzichte van vrouwen en de zwakkere in het algemeen. Uit liefde voor een vrouw gaat hij een slecht uitgeruste expeditie van een Pruisisch militair helpen, die door moordlustige Apachen wordt belaagd. De gerechtigheid zegeviert uiteindelijk na veel ontberingen en heldendom, culminerend in een allesbeslissend tweegevecht tussen Shalako en een Apache moordenaar.
Het is een goed opgebouwd wild-westverhaal zonder onnodige nevenintriges. Beter dan veel andere boeken binnen het genre.

N.a.v. Louis L’Amour – Shalako, Van Holkema & Warendorff, Bussum pocket, 155 blz. ƒ 4,50.

De wraak van Louis Brionne
Dit deel staat op een vergelijkbaar niveau als het vorige. Hierin neemt een oud-militair wraak op de bandieten die zijn vrouw hebben vermoord. Het verhaal is evenwichtig opgebouwd en er is aandacht voor de psychologische achtergronden van het handelen van de hoofdpersonen. Het verhaal steelt zeker uit boven de grauwe middelmaat van het genre. Er wordt een redelijke waarheidsgetrouw beeld getekend van de ruwe wereld van “wilde westen” waar het recht van de sterkste zegeviert.

N.a.v. Louis L’Amour – De wraak van James Brionne, Van Holkema & Warendorff, Bussum, pocket, 158 blz. ƒ 4,50.

De Sacketts
Deel drie verhaalt van Tell Sackett. Zijn vrouw wordt (eveneens) vermoord en zijn bezittingen verbrand. Van dit moment af wordt hij verteerd door een allesoverheersende gedachte/behoefte om wraak te nemen op de rijke rancher die verantwoordelijk is voor deze daden. Nu geldt zoals al eerder vermeld in het wilde westen het recht van de sterkste en de rancher behoort tot deze groep. Daarom neemt Tell het recht in eigen handen en begint aan een privé-oorlog. Hij krijgt te maken met een overmacht aan revolverhelden, die het allemaal op hem hebben voorzien. Dit verhindert hem niet om – aan het einde van het verhaal geholpen door enkele van zijn roemruchte familieleden – wraak te nemen.

lk vond dit verhaal duidelijk het minst overtuigend van de vier hier besproken boeken van Louis L’Amour. Niet alleen is de held wel erg onkwetsbaar, maar ik had ook moeite met de verterende wraakgedachte gericht op het voor eigen rechter spelen.

N.a.v. Louis L’Amour – De Sacketts, Van Holkema & Warendorff, Bussum, pocket, 159 blz. ƒ 4,50.

De Mustangman
In “De Mustangman” is het weer een lid van de familie Sackett die de hoofdrol vervult. Een verborgen goudschat is daarbij het onderwerp dat iedereen bezighoudt. Nolan Sackett helpt een ogenschijnlijk weerloze vrouw, die de plaats van het goud weet. Helaas blijkt ze niet de enige te zijn, die (globaal op de hoogte van de schat is. Er ontstaat dan ook een strijd op leven en dood tussen de elkaar beconcurrerende partijen. Dank zij de inzet, het inzicht en het doorzettingsvermogen van Nolan is er een happy-ending. Dit deel heb ik met meer plezier gelezen dan de twee vorige. Ik moet overigens wel concluderen dat overdaad schaadt. Na vier westerns achterelkaar te hebben gelezen had ik echt wel genoeg van die eindeloze vecht- en schietpartijen, achtervolgingen en toepassing van het recht van de sterkste. Dat is op zichzelf niet zo onbegrijpelijk en het geldt niet alleen voor westerns, maar in feite voor alle (triviale) lectuur, zoals detectives, liefdesverhalen, oorlogsboeken, enzovoorts. Dit soort ontspanning moet met mate worden geconsumeerd. In dat geval is het werk van Louis L’Amour heel goed verteerbaar. Het taalgebruik is heel behoorlijk en kan over het algemeen de toets van kritiek weerstaan.

N.a.v. Louis L’Amour – De Mustangman, Van Holkema & Warendorff, Bussum, pocket, 159 blz. ƒ 4,50.

De schreeuw van de dondervogel
Heel andere kost biedt de verhalenbundel “De schreeuw van de dondervogel”. Samensteller Anton Quintana 11 biedt daarin een vrij compleet overzicht van wat door en over Indianen is geschreven. Hier over het algemeen geen geromantiseerd beeld van het avontuurlijke wilde westen, maar een beeld van hoe alles zich werkelijk heeft afgespeeld. Dan blijkt de rol van de kolonisten niet altijd zo fraai te zijn als wel eens wordt afgeschilderd. De Indianen zijn echt niet van die domme onbetrouwbare roodhuiden. Nee, dan wordt duidelijk dat de Indianen van hun rechtmatig erfdeel zijn verdreven en dat de blanken vrijwel nooit hun beloften gestand deden.
De suggestieve titel is afkomstig van een Indiaanse legende, waarin sprake is van een dondervogel. Als zijn onheilspellende schreeuw wordt vernomen, weten de zonen van het Rode volk dat er strijd op komst is. En strijd hebben de Indianen gekend: strijd om het bestaan, strijd tegen elkaar en strijd tegen indringers vanuit het oosten. De tragiek van de Indianen is dat ze zich of nauwelijks hebben verenigd, waardoor ze gemakkelijk konden worden verslagen door de blanken. De oorzaak van deze weinige eensgezindheid is gelegen in het feit, dat wij weliswaar over de Indianen als soortnaam spreken, maar dat het gaat om verschillende volken, zoals bij voorbeeld ook Europa meerdere volken kent. De Prairie-Indianen hebben bij voorbeeld weinig gemeen met de Woud-Indianen of met de nomaden uit het hoge noorden, die wij Eskimo’s noemen.
Terecht begint de samensteller van de verhalenbundel met het ontzenuwen van het misverstand dat het bij Indianen om één volk zou gaan. Een ander misverstand dat uit de weg wordt geruimd, is de veronderstelling dat de Indianen uit Indië afkomstig zouden zijn.
Het element strijd, zoals dat hiervoor is beschreven is in alle bijdragen duidelijk aanwezig. Anton Quintana heeft de bundel in vijf delen onderverdeeld.
In het eerste deel zijn “klassieke” indianenverhalen opgenomen van onder andere auteurs als Karl May, Gustave Aimard 12, Fritz Steuben 13, Zane Grey en Jack London 14. Vervolgens komen de Indianen zelf aan het woord. Quintana laat na een informatieve inleiding over de verschillende Indianenvolkeren Chief Joseph 15, Geronimo 16, Chief Long Lance 17 en andere aan het woord gevolgd door verhalen van zeven minder bekende Indiaanse opperhoofden.
In deel vier fragtmenten uit de reisverhalen van twee reizigers door het Indianenland ten tijde van de grote opstanden, J. W. Schultz 18 en Rudolph Friedrich Kurz 19. De bundel wordt besloten met verhalen van “moderne” schrijvers zoals Dee Brown (bekend van “Bury my Heart at Wounded Knee/Begraaf mijn hart bij de bocht van de rivier) 20, A. S. Gulthrie 21, Alan LeMay 22, Quintana zelf, en de hiervoor al ter sprake gekomen Louis L’Amour.
Het geheel geeft een vrij compleet en indrukwekkend beeld van de strijd en de tragiek van de Indianen. Het vormt een goed tegenwicht tegen de populaire romannetjes, waarin alleen sprake is van romantiek of waarin een vertekend beeld wordt gegeven van de “Roodhuiden”.
De selectie bij elke verhalenbundel blijft altijd een subjectieve zaak. Auteurs als bij voorbeeld Brian Garfield 23, Christopher S. Hagen 24 en Anne Lee Waldo (Secajawo) 25 om maar een paar voorbeelden te noemen hadden zeker niet misstaan in de bundel. Over zulke zaken valt te twisten. Zeker is dat Anton Quintana er in geslaagd is een bijzondere verhalenbundel samen te stellen. Met nadruk aanbevolen voor een groot publiek. Ook jongeren zullen de meeste verhalen kunnen lezen en waarderen.

N.a.v. De schreeuw van de dondervogel: de beste indianenverhalen; samengesteld en ingeleid door Anton Quintana, Loeb 26, Amsterdam, paperback, 416 blz. ƒ 29,50.


  [1]In: Nederlands Dagblad : gereformeerd gezinsblad, 25 september 1982.
  [2]Zane Grey (voluit: Pearl Zane Grey, 31 januari 1872 , † 23 oktober 1939) was een Amerikaans tandarts en schrijver van westernromans. Zijn bekendste romans zijn „The Spirit of the Border”, „Riders of the Purple Sage”, „The Lone Star Ranger”, „The Rainbow Trail” en „The Maverick Queen”.
  [3]Uitgeverij De Kern was een uitgeverij in Baarn, die in 1988 als imprint onderdeel werd van De Fontein, eveneens te Baarn; in 2013 verdween de imprintnaam De Kern geheel van het toneel.
  [4]Louis L’Amour (voluit: Louis Dearborn L’Amour, geboren als LaMoore, * 22 maart 1908 , † 10 juni 1988) was een Amerikaans roman- en novelleschrijver; zijn boeken gaan vooral over het wilde westen – door hemzelf „frontier novels” genoemd –, maar hij schreef ook historische romans (bijv. „The Walking Drum”), science fiction („The Haunted Mesa”), non-fictie („Frontier”) en zelfs gedichten. Bekende westerns van zijn hand zijn o.a. „Hondo”, „To Tame a Land”, „Silver Canyon”, „The Tall Stranger”, „The Daybreakers”, „Shalako”, „How the West Was Won”, „Mustang Man”, „Matagorda”, „Brionne”, „The Ferguson Rifle”, „Treasure Mountain”, „Sackett’s Land” en „Last of the Breed”. Veel van zijn boeken zijn verfilmd.
  [5]Dwight D. Eisenhower (voluit: Dwight David Eisenhower, bijgenaamd „Ike”,* 14 oktober 1890 , † 28 maart 1969) was een Amerikaans vijfsterrengeneraal, opperbevelhebber van de Geallieerde strijdkrachten in Europa tijdens de Tweede Wereldoorlog en politicus. Van 1953 tot 1961 was hij de 34ste president van de Verenigde Staten namens de Republikeinse Partij.
  [6]Ronald Wilson Reagan (* 6 februari 1911 , † 5 juni 2004) werd na een carrière als filmacteur van 1967 tot 1975 gouverneur van Californië; van 1981 tot 1989 was hij de 40e president van de Verenigde Staten namens de Republikeinse Partij.
  [7]Van Holkema & Warendorf is een Nederlandse voormalige zelfstandige uitgeverij, die tegenwoordig als imprint deel uitmaakt van uitgeverij Unieboek|Het Spectrum. In 1878 vestigde Tjomme van Holkema (* 1843 , † 1891), die eerder eigenaar was van Boekhandel Scheltema en Holkema, zich als uitgever op de Amsterdamse Keizersgracht 436. Na zijn overlijden in 1891 nam zijn weduwe C. S. van Holkema-Kremer (* 1843 , † 1909) het bedrijf over, samen met Simon Warendorf (* 1861 , † 1918). Van Holkema & Warendorf publiceert vooral kinder- en jeugdboeken, thrillers en populaire romans en is bij Bob Evers-fans vooral bekend vanwege het illegaal uitgeven dan de in Oost-Duitsland gedrukte delen „Bob Evers belegert Fort B” en „Arie Roos als ruilmatroos
  [8]Bantam Books is sinds 1945 een Amerikaanse uitgeverij, die sinds 1998 een imprint van de Random House Publishing Group is.
  [9]Born NV Uitgeversmaatschappij was een Nederlandse drukkerij en uitgeverij, die in 1885 in Assen werd opgericht door Henri Born (* ? , † ?). In 1977 werd de uitgeverij verkocht aan Uitgeverij Kluwer in Deventer, waarna de uitgeverij en drukkerij van Born enkele jaren later compleet van het toneel verdwenen.
[10]Shalako” is een Brits/West-Duitse speelfilm uit 1968, gebaseerd op de gelijknamige roman van Louis L’Amour, met Sean Connery (voluit: Sir Thomas Sean Connery, * 25 augustus 1930 , † 31 oktober 2020) in de titelrol; zijn tegenspeelster in deze film was Brigitte Bardot (voluit: Brigitte Anne-Marie Bardot, * 28 september 1934).
[11]Anton Quintana (pseudoniem van Anton Adolf Kuyten, * 6 september 1937 , † 15 oktober 2017) was een Nederlandse schrijver, die o.a. vier thrillers met de ex-gangster Rufus in de hoofdrol schreef: „Het kille ontwaken”, „De verre vriend”, „De overlevende” en „De rattenjacht”. Verder zijn van zijn hand o.a. de jeugdboeken „De bavianenkoning” en „Het boek van Bod Pa”. Naast boeken en verhalen schreef hij ook scenario’s voor jeugdseries op de Nederlandse tv, zoals „Duel in de diepte” en „De kris pusaka”. Verder was hij actief als vertaler.
[12]Gustave Aimard (pseudoniem van Olivier Aimard, * 13 september 1818 , † 20 juni 1883) was een Franse reiziger in Noord- Amerika, Spanje en Turkije en schrijver van avonturenromans. Beroemd zijn zijn „Les Trappeurs de l’Arkansas”, „Le Chercheur de pistes”, „La Fièvre d’Or”, „Les Chasseurs d’Abeilles”, „Le Cœur de pierre”, „L’Araucan”, „Les scalpeurs blancs”, „Par mer et par terre” en, samen met Jules Berlioz d’Auriac (* 9 juli 1820 , † 16 september 1913) geschreven, „Jim, l’Indien”.
[13]Fritz Steuben was het pseudoniem van Erhard Wittek (* 3 december 1898 , † 4 juni 1981) was een Duitse schrijver van boeken voor de jeugd en voor volwassenen. Hij is vooral bekend geworden door zijn zevendelige Tecumseh-serie, over Tecumtha (ook wel Tikamthi geheten, d.i. „de zich bukkende bergleeuw”, door de blanken verbasterd tot Tecumseh, * ± 1768 , † 5 oktober 1813), opperhoofd van de Shawnee, die zich lange tijd succesvol wist te verzetten tegen de Amerikaanse expansie ten koste van de indianen, maar uiteindelijk toch het onderspit moest delven: „Der fliegende Pfeil. Eine Erzählung aus dem Leben Tecumsehs. Alten Quellen nacherzählt („De vliegende pijl. Een verhaal uit het leven van Tecumseh”), „Der rote Sturm. Eine Erzählung aus dem ersten Indianerkrieg um den Ohio” („De rode storm. Een verhaal uit den eersten oorlog met de indianen om den Ohio”), „Tecumseh und der Lederstrumpf. Eine Erzählung vom Kampf des roten Mannes um sein Recht”, later uitgegeven onder de titel „Tecumseh der Berglöwe” („Tecumseh de Bergleeuw. Een verhaal uit het leven van Tecumseh”), „Der strahlende Stern. Eine Erzählung vom Ruhme Tecumsehs” („De stralende ster. Een verhaal uit het leven van Tecumseh”), „Schneller Fuß und Pfeilmädchen. Eine Erzählung aus der Zeit als Tecumseh 12 Jahre alt war” („Snelvoet en Pijlkind. Een verhaal uit Tecumseh’s jeugdjaren”), „Der Sohn des Manitu. Eine Erzählung vom Kampfe Tecumsehs” („De zoon van Manitou. Een verhaal uit het leven van Tecumseh”) en „Tecumsehs Tot. Eine Erzählung vom Kampf eines roten Mannes für sein Volk” („De dood van Tecumseh”).
[14]Jack London (pseudoniem van John Griffith Chaney, * 12 januari 1876 , † 22 november 1916) was een Amerikaans schrijver van romans en korte verhalen die zich voornamelijk afspelen in de Stille Zuidzee en in Alaska. Zijn bekendste romans en novellen zijn „The Son of the Wolf”, „The Call of the Wild”, „The Sea-Wolf” (in het Nederlands vertaald als „De Zeewolf”), „White Fang” (in het Nederlands vertaald als „Wittand”, ook bekend onder de titel „Pit-tah, de Grijze Wolf”), „Martin Eden”, „The Cruise of the Snark”, „John Barleycorn” (in het Nederlands vertaald als „Koning Alcohol”), „The Valley of the Moon”, „The Little Lady of the Big House” en „The Turtles of Tasman”.
[15]Hin-mah-too-yah-lat-kekt (ook wel gespeld als Hinmatóowyalahtq̓it, door de „bleekgezichten” Chief Joseph of Young Joseph genoemd, * 3 maart 1840 , † 21 september 1904) was van 1871 tot 1904 de leider van de Wal-lam-wat-kain (oftewel Wallowa)-stam van de Niimíipuu („Nez Percé”) en is bekend van zijn strijd tegen de Amerikanen in de zogeheten Nez Percé-oorlog.
[16]Goyaałé („Hij die geeuwt”, door de blanken verbasterd tot „Geronimo”, * 16 juni 1829 , † 17 februari 1909) het opperhoofd van de Chiricahua-Apaches. Hij ontsnapte diverse keren uit het reservaatje dat door de Amerikaanse regering aan de Chiricahuas was toegewezen, tot hij zich uiteindelijk in september 1886 met slechts 35 medestrijders moest overgeven aan een meerderheid van 5000 Amerikaanse soldaten onder kolonel Nelson A. Miles, waarna de alle Chiricahuas naar Arizona en later naar Oklahoma werden gedeporteerd.
[17]Chief Buffalo Child Long Lance (pseudoniem van Sylvester Clark Long, * 1 december 1890 , † 20 maart 1932) was een Afro-Amerikaans journalist, auteur en filmacteur, die zichzelf voor indiaan (nu eens Cherokee, dan weer Blackfoot) uitgaf en het zo tot woordvoerder van indiaanse aangelegenheden schopte. Hij is geen familie van Silkirtis Nichols, die zich ook Buffalo Child Long Lance noemde en jarenlang het Karl-May-Museum in Bamberg leidde.
[18]James Willard Schultz (bijgenaamd Apikuni (=Gevlekte Jurk), * 26 augustus 1859 , † 11 juni 1947) was een Amerikaans ontdekker, bonthandelaar, auteur en historicus van de Blackfeet. Hij was van 1879 tot haar dood in 1903 getrouwd met Natahki (=Fijne Schildvrouw), een Piegan; hun zoon heette Lone Wolf oftewel Hart Merriam Schultz (* 1882 , † 1965). James Schultz schreef in totaal 37 boeken, waarvan de meeste over het leven van de Blackfeet gingen; het bekendste daarvan is „My Life as an Indian – The Story of a Red Woman and a White Man in the Lodges of the Blackfeet”.
[19]Rudolph Friedrich Kurz (* 8 januari 1818 , † 16 oktober 1871) was een Zwitsers schrijver en illustrator die van 1846 tot 1852 gedurende een verblijf in de Verenigde Staten het leven van de indianen vastlegde.
[20]Dee Brown (voluit: Dorris Alexander Brown, * 29 februari 1908 , † 12 december 2002) was een Amerikaans bibliothecaris, historicus en schrijver. Zijn beroemdste boek, hier aangehaald, is „Bury My Heart at Wounded Knee” (in het Nederlands vertaald als „Begraaf mij hart bij de bocht van de rivier”) uit 1970, dat de kolonisatie van het Wilde Westen en de genocide op de indianen door de Amerikanen vertelt vanuit indiaans perspectief.
[21]Alfred Bertram Guthrie Jr. (* 13 januari 1901 , † 26 april 1991) was een Amerikaans romanschrijver, scenarioschrijver, historicus, met als specialisatie het Amerikaanse westen. Zijn beroemdste roman, „The Way West”, wist in 1950 de Pulitzer Prize voor fictie te winnen.
[22]Alan Le May (voluit: Alan Brown Le May, * 3 juni 1899 , † 27 april 1964) was een Amerikaans roman- en scenarioschrijver, die vooral bekend werd door zijn klassieke westernromans „The Searchers” en „The Unforgiven”, beide verfilmd.
[23]Brian Garfield (voluit: Brian Francis Wynne Garfield, * 26 januari 1939 , † 29 december 2018) was een Amerikaans historicus en romanschrijver. Zijn bekendste roman is „Death Wish”, maar hij schreef in totaal zo’n zeventig romans, waarvan bijna de helft in het wilde westen speelt.
[24]Christopher S. Hagen (pseudoniem van Heinz-Josef Stammel (* 1 januari , † 22 januari 1990) was een Duits persfotograaf, journalist en schrijver. Aanvankelijk schreef hij vooral onder het pseudoniem Robert Ullmann, maar ook onder zijn eigen naam, tussen 1957 en 1966 ongeveer 120 westernromans; later gaf hij onder het pseudoniem Christopher S. Hagen zogeheten authentic westerns uit en onder zijn eigen naam schreef hij vooral non-fictie over het wilde westen en indianen, zoals „Das waren noch Männer – Die Cowboys und ihre Welt”, „Der Cowboy. Legende und Wirklichkeit”, „Indianer. Legende und Wirklichkeit von A–Z. Leben – Kampf – Untergang”, „Der Wilde Westen im Bild”, „Die Apotheke Manitous. Das medizinische Wissen der Indianer und ihre Heilpflanzen” en „Das Heilwissen der Indianer. Tausend geheime Rezepturen und ihre Anwendung”.
[25]Anna Lee Waldo (* 16 februari 1925) is een Amerikaans schrijfster van historische romans; haar roem berust vooral op de roman „Sacajawea”.
[26]Peter A. Loeb (* 23 december 1954) is een uitgever in Amsterdam.



Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.

Terug naar de Karl May-startpagina.

Terug naar de Apriana-startpagina.



Google
www op deze website