Ik begon te lezen en kon niet meer ophouden. Gezin, werk, eten en drinken, ik vergat alles! Deze in meerdere tijdschriften gepubliceerde verhalen uit hun isolatie halen, er boeken van samenstellen en ze zo aan de Duitse jeugd en het hele volk schenken, dat werd een gedachte die me niet meer losliet F1. |
‘Staat u mij toe dat ik hier bij u afstap?’ |
Wie de neger niet tot opvoeding in staat acht, wie betwist dat hij de betere ingevingen van het hart zou kennen, die begaat niet een zonde tegen alleen het zwarte ras, maar tegen het hele mensdom. (M, 35) |
‘Ik vraag een glas bier, Duits bier!’ zei de indiaan met welluidende stem in vloeiend Engels (W II, 62). |
Zo werd deze oorspronkelijk fiere, waarheidlievende, oprechte en trouwe jager langzamerhand een sluipend, wantrouwend en leugenachtig mens. Maar het was niet zijn schuld, de blanke had hem zo gemaakt (Inleiding W I, 7). |
Deze zonen uit het Hemelse rijk vormen een zeer eigenaardig en overheersend gedeelte van de bevolking. Zij hebben allen hetzelfde type: korte, brede neus, vooruitstekende onderkaak, scheefliggende oogjes en bruingele gelaatskleur, en in deze lelijke trekken vindt men slechts één en dezelfde uitdrukking, die van geslepenheid (WIII, 266). |
| [F1] | Citaat uit: Hans Wollschläger, Karl May, Reinbeck bei Hamburg, Rowolt Taschenbuch Verlag, 1965, 60. |
| [F2] | id. |
| [F3] | ‘Karl May alone, still a favorite of 10-year olds, has annual sales of between two and tree million copies. Top sellers are comics, with 200 million copies.’ Horst Zimmermann in Stuttgarter Nachrichten, 1 maart 1978, gepubliceerd in The German Tribune, Brussel. |
| [F4] | Duitse uitgevers bezitten de onhebbelijkheid dikwijls het jaar van uitgave van een boek niet te vermelden, de door mij geraadpleegde Winnetou-delen stammen zeer waarschijnlijk uit 1977 of 1978. |
| [F5] | Ralph Ellison: ‘Twentieth Century Fiction and the Black Mask of Humanity’, Shadow and Act, New York, Random House 1953, 42. |
| [F6] | De brave burgerman heeft vaak het uiterlijk van een pycnicus, zo merkte Shakespeare’s Julius Caesar al op: ‘(Mijnheer van Aardappelenbosch) had zoals de meeste dikke mensen een goed hart en een zacht gemoed.’ (DMB, 188) |
| [F7] | De mormonen spelen bij Karl May dezelfde schurkenrol als de adventisten bij zijn epigoon Josef Eckerskorn (Der Indianer ohne Kopf). |
| [F8] | In contrast tot Karl May kan men de Franse Afrika-literatuur van Jules Verne noemen. Zijn status als auteur van ‘infralittérature’ ... ‘littérature pour la jeunesse’, dat klinkt allemaal heel vertrouwd; tot de rijpere jeugd die het werk van Verne verslond behoorde stellig ook iemand als Arthur Rimbaud. Verne beschrijft een wreed, barbaars, kannibalistisch Afrika – bij May zijn de blanken, bijv. de Arabische slavenhandelaren, de kannibalen. Vergelijk: Dominique Beaufay, ‘Le nez de Samuel, une lecture de Cinq semaines en ballon’ in Hé-Cri, september 1978, 5-16. |
| [1] | In: Bzzlletin, juni 1982.
De Nederlandse vertaling is van Pieter Cramer. |
| [2] | Honoré de Balzac (geboren als Honoré Balzac, * 20 mei 1799 , † 18 augustus 1850) was een van de belangrijkste Franse schrijvers van de eerste helft van de negentiende eeuw. Balzac was een romantisch schrijver, van wie het werk ook realistische elementen vertoont. Zijn bekendste werk is La comédie humaine, een reeks van ongeveer vijftig romans, onder te verdelen in Vie parisienne: „Facino Cane”, „César Birotteau”, „La Maison Nucingen”, „La Cousine Bette” en „Le Cousin Pons”; Vie de campagne: „Le Médecin de campagne” en „Le Curé de village”; Vie privée: „Gobseck”, „Le Colonel Chabert” en „Le Père Goriot”; Vie de province: „Eugénie Grandet”, „Le Lys dans la vallée” en „Illusions perdues”; Vie politique: „Une ténébreuse affaire”; Vie militaire: „Les Chouans” en „Une passion dans le désert”. |
| [3] | Paul Bourget (voluit: Paul Charles Joseph Bourget, * 2 september 1852 , † 25 december 1935) was een Frans schrijver en literatuurcriticus. Bekende dichtbundels van zijn hand zijn o.m. „La Vie inquiète”, (bijdragen aan) „Le Parnasse contemporain” en „Les Aveux”; van zijn romans genoten o.a. „Mensonges”, „Le Disciple”, „Un cœur de femme”, „Cosmopolis. Roman”, „L’étappe”, „L’émigré”, „Le Démon de midi” en „Le Sens de la mort” een zekere faam. |
| [4] | Friedrich Ernst Fehsenfeld (* 16 december 1853 , † 16 september 1933) was een uitgever te Freiburg im Breisgau; hij gaf vanaf 1892 Karl Mays Gesammelte Reise-Erzählungen uit en was mede-oprichter van het Karl May Verlag. |
| [5] | De Freiburger uitgaven zijn 33 delen reisverhalen (vgl. de noot hierboven) en zeker geen colportageromannetjes. Die werden pas lang na Mays dood in een bewerkte versie aan de inmiddels Gesammelte Werke genoemde reeks toegevoegd. |
| [6] | Hermann Hesse (voluit: Hermann Karl Hesse, * 2 juli 1877 , † 9 augustus 1962) was een Zwitsers, Duitstalig schrijver, dichter en schilder. Zijn bekendste werken zijn „Peter Camenzind”, „Siddharta. Eine indische Dichtung”, „Der Steppenwolf”, „Narziß und Goldmund” Voor zijn literaire werk ontving hij in 1946 de Nobelprijs voor Literatuur. |
| [7] | Ernst Bloch (voluit: Ernst Simon Bloch, * 8 juli 1885 , † 4 augustus 1977) was een Duits-Joods neomarxistisch filosoof en atheïstisch theoloog. Bekende boeken van hem zijn o.a. „Geist der Utopie”, „Thomas Müntzer als Theologe der Revolution”, „Durch die Wüste – Kritische Essays”, „Spuren”, „Avicenna und die aristotelische Linke” en vooral zijn belangrijkste werk, „Das Prinzip Hoffnung”. |
| [8] | Carl Zuckmayer (* 27 december 1896 , † 18 januari 1977) was een Duitse schrijver. Zijn bekendste toneelstukken zijn „Der fröhliche Weinberg”, „Schinderhannes”, „Der Hauptmann von Köpenick” en „Des Teufels General”. Verder is zijn autobiografie „Als war’s ein Stück von mir” beroemd geworden, maar hij schreef ook de scripts van o.a. de Duitse film „Der blaue Engel” en de Nederlandse film „Boefje”. Zijn in 1926 geboren dochter droeg de doopnamen Maria Winnetou. |
| [9] | Arno Schmidt (* 18 januari 1914 , † 3 juni 1979) was een Duits auteur, wiens bekendste werken „Das steinerne Herz” (1956), „Die Gelehrtenrepublik” (1957) en „KAFF auch Mare Crisium” (1960) zijn. Hij heeft in diverse essays geponeerd dat Karl May een prominente plaats in de Duitse literatuurgeschiedenis verdient, maar in zijn bekende werk „Sitara und der Weg dorthin – Eine Studie über Wesen, Werk und Wirkung Karl Mays” probeerde hij aan te tonen dat Karl May een verkapte homo was, hetgeen door Heinz Stolte en Gerhard Klußmeier in hun brochure „Arno Schmidt & Karl May” afdoende weerlegd werd. |
| [10] | Robert Neumann (* 22 mei 1897 , † 3 januari 1975) was een Joods-Oostenrijks schrijver en journalist. Hij publiceerde meer dan honderd boeken, veel toneelstukken en hoorspelen en schreef verschillende scenario’s. Bekende werken van hem zijn o.a. „Panoptikum: Bericht über fünf Ehen aus der Zeit”, „Das Schiff Espérance”, „Die Macht”, „Sir Basil Zaharoff: Der König der Waffen”, „Die blinden Passagiere”, „An den Wassern von Babylon”, „Children of Vienna” (Duits „Die Kinder von Wien”), „Insurrection in Poshansk” (Duits „Die Puppen von Poshansk”), „Olympia”, „Die dunkle Seite des Mondes”, „Ein leichtes Leben: Bericht über mich selbst und Zeitgenossen (Autobiographie)”, „Deutschland deine Österreicher: Österreich deine Deutschen” en „Ein unmöglicher Sohn”. |
| [11] | James Fenimore Cooper (* 15 september 1789 , † 14 september 1851) was een Amerikaans schrijver, die vooral bekendheid verwierf met zijn zeeverhalen en historische verhalen, de vijfdelige Leatherstocking Tales: „The Deerslayer. The First War Path”, „The Last of the Mohicans. A Narrative of 1757”, „The Pathfinder. The Inland Sea”, „The Pioneers. The Sources of the Susquehanna; A Descriptive Tale” en „The Prairie. A Tale”, met Natty Bumppo (bijgenaamd „Leatherstocking” en „Hawkeye”) in de hoofdrol; het tweede boek uit deze reeks, „The Last of the Mohicans” wordt door vriend en vijand beschouwd als zijn meesterwerk. |
| [12] | Otto Klineberg (* 2 november 1899 , † 6 maart 1992) was een Canadees hoogleraar in de psychologie aan o.a. Columbia University en de Sorbonne. |
| [13] | Ralph Ellison (voluit: Ralph Waldo Ellison, * 1 maart 1913 , † 16 april 1994) was een Amerikaanse schrijver en essayist. Zijn vader vernoemde hem naar Ralph Waldo Emerson. Zijn bekendste roman is „Invisible Man” uit 1952, een van de meest indrukwekkende Amerikaanse romans sinds de oorlog, waarin de verteller een zwarte Amerikaan is die er niet in slaagt een eigen identiteit te ontwikkelen en zich uiteindelijk terugtrekt als onzichtbare. „Shadow and Act” uit 1964 is een verzameling essays over het leven en de cultuur van zwarte Amerikanen. |
| [14] | William Faulkner (voluit: William Cuthbert Faulkner, * 25 september 1897 , † 6 juli 1962) was een schrijver uit de staat Mississippi en winnaar van de Nobelprijs voor Literatuur in 1949. Bekende romans van zijn hand zijn o.a. „Soldier’s Pay”, „Mosquitoes”, „Sartoris”, „The Sound and the Fury”, „As I Lay Dying”, „Sanctuary”, „Light in August”, „Absalom, Absalom!”, „Go Down, Moses”, „The Reivers” en „Flags in the Dust”. Behalve romans schreef hij ook talloze korte verhalen en enkele dichtbundels. |
| [15] | Johann Kaspar Lavater (* 15 november 1741 , † 2 januari 1801) was een Zwitserse filosoof, predikant en dichter, die vooral bekend is geworden door zijn geschriften over fysionomie, b.v. de omvangrijke „Physiognomische Fragmente zur Beförderung der Menschenkenntnis und Menschenliebe”. |
| [16] | Franz Joseph Gall (* 9 maart 1758 , † 22 augustus 1828) was een Duits hersenonderzoeker en arts; hij was een pionier in de studie van het lokaliseren van psychische functies in het brein en een grondlegger van de frenologie. |
| [17] | Gustave Doré (voluit: Paul Gustave Doré, * 6 januari 1832 , † 23 januari 1883) was een Frans beeldend kunstenaar, graveur en illustrator, die wereldfaam verwierf met zijn illustraties bij de boeken van o.a. Rabelais („Gargantua et Pantagruel”), Balzac („Les Cent Contes drolatiques”), Dante Alighieri („La Divina Commedia”), Jean de La Fontaine („Fables#148;), Milton („Paradise Lost”), Coleridge („The Rime of the Ancient Mariner”), Ariosto (&#Orlando furioso”) en natuurlijk de Bijbel. |
| [18] | Graaf Georges Vacher de Lapouge (* 12 december 1854 , † 20 februari 1936) was een Franse antropoloog en een theoreticus van eugenetica en wetenschappelijk racisme. Hij is bekend als de stichter van antroposociologie, de antropologische en sociologische studie van rassen om daarmee de superioriteit van bepaalde volken vast te stellen. Hij schreef „L’Aryen: son Rôle Social”, waarin hij de Arische dolichocephalische rassen tegenover de brachycephalische rassen plaatste. |
| [19] | Charles Carroll (* 1849 , † ?) was een Amerikaans plantage-eigenaar en amateur-eugeneticus. Hij is bekend van zijn twee boeken „“The Negro a Beast” or “In the Image of God”. The Reasoner of the Age, the Revelator of the Century! The Bible as it is! The negro and his relation to the human family! ... The negro not the son of Ham ...” (1900) en „The Tempter of Eve: or, The Criminality of Man’s Social, Political, and Religious Equality with the Negro, and the Amalgamation to Which These Crimes Inevitably Lead, Discussed in the Light of the Scriptures, the Sciences, Profane History, Tradition, and the Testimony of the Monuments” (1902). |
Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.
Terug naar de Karl May-startpagina.
Terug naar de Apriana-startpagina.
|