Karl May zoals hij werkelijk was
Duitse vereniging zoekt voor Old Shatterhand eerherstel

anoniem 1


Weinig schrijvers zijn zo verheerlijkt en tegelijkertijd zo verguisd als Karl May, niet geheel onbekend schrijver van avonturenboeken met sterk moralistische inslag. We plegen ze in te delen in een Wild-West oftewel Indianenserie en een Arabische, de serie woestijnavonturen, waarvan het boek „Kara Ben Nemsi, de held van het Avondland” eruit sprong. Ook heeft Karl May, in het begin en tussendoor wel romans geschreven met een meer stichtelijke ondertoon. Maar het zijn de avonturenromans met onsterfelijke figuren als Winnetou, Old Shatterhand, Old Firehand en Old Surehand, alsmede de fantastische vertellingen over de Arabische wereld die Karl May zijn opgebroken

Nadat zijn reisromans en -verhalen zo’n twintig jaar lang waren verschenen in huis-, tuin- en keukentijdschriften, kwam het grote succes, toen vanaf 1892 de avonturen in boekvorm verschenen bij Fehsenfeld Verlag 2.
In weinige jaren steeg de roem van de mislukte schoolmeester zo zeer, dat de schrijver een geziene gast werd bij de betere kringen. Mislukte schoolmeester, jawel, want de in 1842 bij Dresden 3 geboren weverszoon had in totaal bijna acht jaar achter de tralies doorgebracht. Het betrof hier relatief kleine vergrijpen, begaan in zijn schoolmeestertijd, zoals het zich toeëigenen, meenemen, van allerlei gebruiksmateriaal van geringe waarde. Diefstal was er eigenlijk een te zwaar woord voor, tegenwoordig zou men het over kleptomanie gehad hebben. In ieder geval geen zaak voor de strafrechter, maar eerder voor de psychiater. Maar de toenmalige Duitse rechtspraak blonk niet uit door grote subtiliteit en enkele malen recidive deden de schrijver in de dop in het tuchthuis belanden.

Roem en afgang

Zoals gezegd mochten de avonturenboeken van Karl May zich in de jaren negentig van de vorige eeuw in een stijgende populariteit verheugen. De schrijver werd zelfs „salonfähig” en liet zich gaandeweg aanleunen, dat hij Mr. Shatterhand werd genoemd, die de avonturen die hij beleefd zou hebben, niet tegensprak.

In 1896 moest „Old Shatterhand” alias Karl May, toen hij te München in hotel Trefler logeerde en door zijn bewonderaars werd ontdekt, door de brandweer worden ontzet. De „Feuerwehr” zag zich genoodzaakt de straal op het duizendkoppig dol-enthousiaste publiek te richten, teneinde de orde te herstellen. Deze enorme populariteit konden jaloerse rivalen en tegenstanders hem niet vergeven en men zocht naar een middel de gevierde volksschrijver onderuit te halen.


Beeltenis van KARL MAY temidden van naslagwerken, in het Karl May-museum te Bamberg (Dld.).

Feit is, dat een zekere ijdelheid May parten heeft gespeeld. Het was in 1898, dat Karl May het toppunt van succes en roem bereikte. In dat jaar zet de Frankfurter Zeitung – op instigatie van afgunstige vroegere uitgeversrelaties – een felle aanval in op Karl May. Het was geen grote kunst om hem in de literaire rubriek van een grote krant neer te halen. May was immers nooit bij de Indianen, noch bij de Arabieren geweest. Een fantast, een bedrieger!
Rond 1900 was het met de verpersoonlijking van „Old Shatterhand” vrijwel gedaan en de sensatiepers heeft er verder weinig moeite mee gehad om de eens gevierde schrijver compleet van zijn voetstuk te stoten. De salons lieten Karl May uiteraard vallen als een hete cent en de literaire „elite” wreef zich vergenoegd in de handen over de afgang van de omhooggeschoten volksschrijver.
Zijn tijdschriftenperiode werd gememoreerd, waarin hij schreef voor bloemzoete bladen als „Gartenlaube”, „Frohe Stunden” en „Deutscher Hausschatz”. En de zogenaamde colportageromans, die, naar de uitgever, als „Much- meyer-romans” 4 hun weg vonden.
Het waren natuurlijk flutgeschriften, maar na de aanval op de succesvolle schrijver van de zo onderhoudende avonturenromans, werden ze boosaardigerwijs herdrukt en ditmaal onder de naam Karl May. Toen er ook nog sprake was van geknoei in de manuscripten – van de zijde van de uitgever – kostte dit May zijn literaire nek.
Hij werd een schurk geheten en een oplichter, de verdachtmakingen waren niet van de lucht. Zijn vroegere geringe vergrijpen, waarvoor hij al te zwaar had geboet en zijn latere literaire vrijheden werden systematisch breed uitgemeten. Deze campagne bereikte rond de eeuwwisseling zijn hoogtepunt, maar het hele eerste decennium van deze eeuw heeft het hem niet ontbroken aan vervolgingen, processen en beledigingen.
De belaagde schrijver kon er niet langer tegenop en in 1912 stierf hij aan een hartaanval in zijn villa „Shatterhand” te Radebeul bij Dresden.

Eerherstel

Nu, tachtig jaar na de wilde beschuldigingen houdt de „Deutsche Karl May Gesellschaft”, gevestigd te Hamburg, zich nog met de figuur Karl May bezig. Men buigt zich over processtukken en kranteartikelen anno 1900 en is allengs tot de conclusie gekomen, dat May slachtoffer is geworden van een systematisch gevoerde hetze.
De bedoeling van de Karl May Gesellschaft is nu de schrijver alsnog recht te doen wedervaren, aan te tonen wie en hoe Karl May werkelijk was. Zo zitten de leden van het gezelschap achter manuscripten en zo origineel mogelijke eerste drukken aan. Hun bevindingen en conclusies worden besproken op vergaderingen en lezingen.
In het najaar vindt er meestal wel in een of andere Duitse stad een grote Karl May-vergadering plaats. Nieuwe gezichtspunten, die tot eerherstel van hun omstreden beschermeling kunnen leiden, worden door de vereniging met blijdschap wereldkundig gemaakt.

Overigens hebben wij, volgens deze deskundigen, in feite nog nimmer een echte, onvervalste „Karl May” gelezen, of het nu „Winnetou, het opperhoofd der Apachen” betreft of „In Koerdistan”, alle zouden zijn aangepast of samengesteld uit verschillende afleveringen.

Een ander ding is, dat men vroeger noch later May ooit heeft kunnen betrappen op verkeerde beschrijvingen. De geografische, etnologische en linguïstische schilderingen bleken altijd juist. Karl May kon zelfs met de diverse Indiaanse dialecten uit de voeten Hij beschikte dan ook over een bibliotheek vol encyclopedieën, naslagwerken en reisbeschrijvingen en natuurlijk over het nodige voorstellingsvermogen.
Maar de eerste, echte originele „Karl May” moet dus nog verschijnen.
Er wordt aan gewerkt…


[1]In: Leeuwarder Courant : hoofdblad voor Friesland, 18 april 1981.
[2]Friedrich Ernst Fehsenfeld (* 16 december 1853 , † 16 september 1933) was een uitgever te Freiburg im Breisgau; hij gaf vanaf 1892 Karl Mays Gesammelte Reise-Erzählungen uit en was mede-oprichter van het Karl May Verlag.
[3]Ernstthal, waar Karl May het levenslicht zag, ligt bij Chemnitz, niet bij Dresden. Je zegt van Dordrecht toch ook niet dat hij bij Amsterdam ligt, maar bij Rotterdam.
[4]Heinrich Gotthold Münchmeyer (* 29 juni 1836 , † 6 april 1892) was uitgever en colportageboekhandelaar in Dresden.
Van maart 1875 tot december 1876 was Karl May aan deze uitgever verbonden en redigeerde hij de tijdschriften Der Beobachter an der Elbe (dat van 1874 tot 1875 bestond), Deutsches Familienblatt. Wochenschrift für Geist und Gemüth zur Unterhaltung für Jedermann (1875-1877; hierin publiceerde May zijn eerste indianenverhalen), Schacht und Hütte. Blätter zur Unterhaltung und Belehrung für Berg- Hütten- und Maschinenarbeiter (1875-1876) en Feierstunden am häuslichen Heerde. Belletristisches Unterhaltungs-Blatt für alle Stände (1876-1877; hierin publiceerde May zijn eerste verhalen over de Oriënt).
Tussen 1882 en 1887 schreef Karl May zijn vijf grote colportageromans voor Verlag H. G. Münchmeyer: „Waldröschen oder die Rächerjagd rund um die Erde” (december 1882-augustus 1884; 2.612 pagina’s), „Die Liebe des Ulanen – ein packender Fortsetzungsroman über den deutsch-französischen Krieg 1870/71” (september 1883-oktober 1885; 1.724 pagina’s), „Der verlorne Sohn oder Der Fürst des Elends. Roman aus der Criminal-Geschichte” (augustus 1884-juli 1886; 2411 pagina’s), „Deutsche Herzen – Deutsche Helden” (december 1885-januari 1888; 2.610 pagina’s) en „Der Weg zum Glück – Höchst interessante Begebenheiten aus dem Leben und Wirken des Königs Ludwig II. von Baiern” (juli 1886-augustus 1888; 2.616 pagina’s).



Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.

Terug naar de Karl May-startpagina.

Terug naar de Apriana-startpagina.



Google
www op deze website