Als aankomende jongen was ik een echte boekenomnivoor. Ik las alles wat mij onder de ogen kwam, van verhalen over dorpsjongens die appels gapten uit een boomgaard om ze dan berouwvol naar de eigenaar te brengen, tot romans die mijn begripsvermogen ver te boven gingen. Voor zover het jongensboeken betreft stonden de werken van de heer Van Abkoude 2 over Pietje Bell bij mij niet zo hoog aangeschreven.
Dik Trom 3 kon ik nog wel pruimen. Ofschoon ik mij liever verdiepte in De Schatten van Ill Tigretto 4, Pieter Maritz 5 of Scheepsjongens van Bontekoe 6. En niet te vergeten de lijvige delen van Karl May, die mij alles om mij heen deden vergeten.
Pietje Bell vond ik flauw en opgeschroefd. Een jongen die altijd haantje de voorste is en die alles lukt wat hij maar onderneemt en zich uit iedere situatie weer weet te redden, was voor mij niet geloofwaardig. Vriendjes van school waren in het algemeen dezelfde mening toegedaan.
Niettemin hebben de acht boeken die Van Abcoude aan zijn geesteskind wijdde het lang uitgehouden. Ze zijn pas weer herdrukt. Daarvoor zijn ze, zo dat heet „Geheel opnieuw bewerkt”. Op het oog wat armoedige boekjes en voorzien van één plaatje.
Pietje Bell, die in 1914 uit de pen van Christiaan van Abkoude ontsprong, is een heel modern jongetje geworden. Hij bezoekt de Mavo en later de Havo en mag, als zijn huiswerk klaar is, nog een uurtje naar de televisie kijken. Zijn reis naar Amerika, die hij in 1919 nog per boot ondernam, geschiedt nu in een straalvliegtuig.
Nu ben ik mij heel goed bewust dat de jongens van Kluitman 7 in Alkmaar, die het boek uitgeven, weinig belang hebben wat een vent van dik in de vijftig er van vindt. De gebroeders Kluitman richten zich voornamelijk op klanten die de lagere school begunstigen. Toch vraag ik mij af of dergelijke bewerkingen beslist nodig zijn.
Ziet de uitgever van de Karl May boeken zich nu ook gesteld zijn fonds op deze wijze verkoopbaar te houden. Winnetou en Old Shatterland zouden dus gedwongen zijn zich in nieuwe drukken van hun avonturen in een Landrover over de prairies van Noord-Amerika te verplaatsen. En zich daarbij zo nu en dan in een bos schuilhouden indien ze door motorgeronk geattendeerd worden op de helicopter van de schurk Santer die in opdracht van de Russische inlichtingendienst de lanceerplaatsen van de nieuwe kernrakketen in kaart brengt.
Zullen Winnetou en Old Shatterhand, die gewend zijn zich ’s avonds na het roosteren van een stuk reebout in een deken te rollen en te slapen, zich nu gedwongen zien een hut van een motel te betrekken?
En dan die boeken over Napoleons 8 tocht naar Rusland! Ik denk hierbij aan De Zwervers van het Grote Leger 9 en aan Onno Visser 10. Dienen dergelijke boeken zodanig bewerkt te worden dat dit debâcle te wijten zou zijn aan een tekort aan benzine voor de tanks en onvoldoende steun van de keizerlijke luchtmacht?
En dat arme Friese gezinnetje dat door Nienke van Hichtum 11 zo ontroerend werd beschreven in Afkes Tiental. Goed, de vestiging van Philips 12 in dat dorp moest gesloten worden en zo raakte vader Marten zonder werk. Het gevolg van het wanbeleid van het huidige kabinet! Op zich niet zo’n toer om er een dergelijke wending aan te geven. Maar de oplage van een dergelijk kinderboek is niet binnen een maand uitverkocht. De kans is er dat het pas op de markt komt na de verkiezingen. Daarbij is de mogelijkheid niet uitgesloten dat er een meer links kabinet tot stand komt. Wordt de jeugd zo niet op een dwaalspoor gebracht?
Wil de uitgever van Afkes Tiental werkelijk bij de tijd blijven dan mag hij niet verzuimen de steun te vermelden die moeder Afke van de maatschappelijk werkster ondervond. En de brave Watse als dienstplichtig soldaat, zal zeker lid zijn van de VVDM 13. Met een enkel bijgevoegd zinnetje kan dit gemoreerd worden.
Voorts vrees ik dat de uitgever Elsevier 14 het meest omhoog zit met het oeuvre van Jules Verne 15. Het achterlijk getob van kapitein Nemo in zijn duikboot zal geen kind meer aanspreken. Maar hoe moet dat dan met De reis om de wereld in tachtig dagen? . In feite een onverkoopbaar boek. Geen wonder dat een man die een dergelijke trip in treinen en op mailboten, in een luchtballon en op de rug van een olifant aflegt er twee maanden mee bezig is. Voorts steekt hij onderweg zijn neus in allerlei zaken die hem niet aangaan en is zijn optreden tegen minderheden in Brits Indië, die een weduwe willen verbranden, rondweg racistisch.
Met twee of drie tussenlandingen is zo’n reis rond de wereld in een moderne straaljager nu in twee dagen te doen. Toegegeven, het wordt dan maar een dun boekje dat over een dergelijke reis geschreven kan worden. Dat is wellicht ook de bedoeling. De nieuwe uitgaven van Pietje Bell zijn ook maar half zo dik en zo groot als die ik in mijn jeugd las.

[1]	In: Steenwijker Courant, 1980.

[2]

Chris van Abkoude (voluit: Christiaan Frederik van Abkoude, later Charles Winters, * 6 november 1880 , † 2 januari 1960) was een Nederlands-Amerikaanse onderwijzer, journalist, schrijver, oorlogscabaretier en kinderentertainer. Hij was grondlegger van het Nederlandse kindercabaret en ruim veertig jaar actief als verhalenverteller, zanger, musicus, poppenkastspeler, buikspreker en goochelaar. In Nederland is hij vooral befaamd als auteur van ruim veertig kinderboeken, waarvan de bekendste de Pietje Bell-reeks en „Kruimeltje” zijn.

[3]	Dik Trom is een zesdelige, Nederlandse jongensboekenserie, geschreven door C. Joh. Kieviet (voluit: Cornelis Johannes Kieviet, * 8 maart 1858 , † 12 augustus 1931).

[4]	„Om de schatten van il Tigretto” is een jongensboek van Joh. H. Been (voluit: Johannes Hendrik Been, * 8 februari 1859 , † 23 december 1930) uit 1921; het is het minder succesvolle vervolg zijn „Paddeltje, de scheepsjongen van Michiel de Ruyter” uit 1908.

[5]	„Pieter Marits; lotgevallen van een Transvaalschen Boerenjongen” is de Nederlandse vertaling van „Pieter Maritz, der Burensohn von Transvaal”, een jongensboek uit 1910 van August Niemann (voluit: August Wilhelm Otto Niemann, * 27 juni 1839 , † 17 september 1919).

[6]

„De scheepsjongens van Bontekoe” is een jongensboek van Johan Fabricius (voluit: Johan Johannes Fabricius, * 24 augustus 1899 , † 21 juni 1981) uit 1924. Het is geïnspireerd door het eerste deel van het „Het Iovrnael ofte gedenckwaerdige beschrijvinghe” van de Hoornse schipper Willem IJsbrantszoon Bontekoe (* 1587 , † 1657).

[7]

Uitgeverij Kluitman Alkmaar B.V. is een Nederlandse uitgeverij die in 1864 in Alkmaar werd opgericht door Pieter Kluitman (* 9 januari 1838 , † 19 mei 1913). Kluitman is in de loop der tijd een van de bekendste uitgevers van kinderboeken in Nederland geworden met series als Dik Trom, Pietje Bell en De Kameleon. In december 2018 kwam er een einde aan Kluitman als zelfstandige uitgeverij, toen het bedrijf werd overgenomen door BBNC Uitgevers in Amersfoort, die het bedrijf wel onder de naam Kluitman voortzetten.

[8]

Napoleon (I) (voluit: Napoleon Bonaparte, * 15 augustus 1769 , † 5 mei 1821) was een Frans generaal, veroveraar en dictator tijdens de laatste regeringen van de Franse Revolutie; als Napoleon I was hij van 2 december 1804 tot 11 april 1814 keizer der Fransen. Van 17 maart 1805 tot 11 april 1814 was hij ook koning van (een deel van) Italië en van 1806 tot 1813 „beschermer” van de Rijnbond. Van 26 februari tot 22 juni 1815 was hij opnieuw, honderd dagen lang, keizer van Frankrijk. In Duitsland, dat het meest te lijden heeft gehad onder de geldingsdrang van zijn neefje Napoleon III wordt Napoleon ter onderscheid ook wel Napoleon I. genoemd.

[9]	„De Zwervers van het Groote Leger 1810-1813” is een jongensboek uit 1913 van Piet Visser (* 1867 , † 1929).

[10]	„Onnen Visser, der Schmugglersohn von Norderney” (in het Nederlands vertaald als „Onno Visser, de smokkelaarszoon van Norderney”) was een jongensboek van Sophie Wörrishöfer (geboren als Sophie Andresen, * 6 oktober 1838 , † 8 november 1890), bijgenaamd „Der Karl May von Altona”.

[11]

Nienke van Hichtum (Fries: Nynke fan Hichtum, pseudoniem van Sjoukje Maria Diderika Bokma de Boer, * 13 februari 1860 , † 9 januari 1939) was een Nederlandse en Friese vertaalster en kinderboekenschrijfster. Haar bekendste boek is het flauwe „Afke’s tiental”, dat op elke bladzijde met socialistische propaganda doordesemd is. Zij was een tijdje getrouwd met de dichter, advocaat en socialistische voorman Pieter Jelles Troelstra (* 20 april 1860 , † 12 mei 1930), die in een zielige poging om de omwenteling in Duitsland na te apen, in november 1918 ook in Nederland de socialistische revolutie wilde uitroepen. Haar anti-Karl-May-schotschrift met de titel „Wat wordt er gedaan” publiceerde zij op 7 mei 1910 in het tijdschrift Het Kind.

[12]

Koninklijke Philips Electronics N.V. (beter bekend als kortweg Philips) is een Nederlands elektronicaconcern. Het heeft zijn hoofdkantoor in Amsterdam, maar de wortels van het bedrijf liggen in Eindhoven: in 1891 richtte werktuigkundig ingenieur Gerard Philips (voluit: Gerard Leonard Frederik Philips, 9 oktober 1858 , † 26 januari 1942), met zijn vader Frederik Philips (voluit: Benjamin Frederik David Philips, * 1 december 1830 , † 12 juni 1900) als geldschieter, de firma Philips & Co. op „tot het fabriceeren van gloeilampen en andere electro-technische artikelen, beneevens het drijven van handel daarin.” Het bedrijf werd niet in hun woonplaats Zaltbommel gevestigd, maar in Eindhoven, omdat daar een leegstaande bukskinfabriek beschikbaar was.

[13]	De VVDM (voluit: Vereniging van Dienstplichtige Militairen) was tussen 4 augustus 1966 en 16 september 1996 een Nederlandse vakbond voor dienstplichtige soldaten.

[14]

Elsevier (voorheen Elsevier Science) is een van de grootste uitgevers van wetenschappelijke literatuur. Het bedrijf is in 1880 opgericht als Uitgevers-Maatschappij „Elsevier”, die vooral literatuur en populair-wetenschappelijke boeken uitgaf. Ook publiceerde ze van 1891 tot 1940 Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift en vanaf 1945 Elsevier Weekblad. Met de verdiensten van dit tijdschrift bouwde ze haar bescheiden wetenschappelijke uitgeverij in de jaren veertig en vijftig verder uit. In 1993 fuseerde de uitgeverij met de Britse uitgever Reed, waardoor de uitgeefgigant Reed Elsevier ontstond, dat later RELX ging heten.

[15]

Jules Verne (* 8 februari 1828 , † 24 maart 1905) was een Frans auteur van avontuurlijke reisbeschrijvingen met nieuwe technieken, naar vele delen van de aarde en naar onbekende gebieden zoals de diepzee, het binnenste van de aarde en de maan. Hij wordt vaak gezien als de vader van de sciencefiction. Tot zijn bekendste romans behoren „Voyage au centre de la terre”, „De la terre à la lune”, „Vingt mille lieues sous les mers”, „Autour de la lune”, „Le tour du monde en quatre-vingts jours ” en „Michel Strogoff”.

Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.

www op deze website