Filmweek Arnhem

door B.J. Bertina 1


[…]

Eenzaam

Een verrassing bleek de Duitse film Karl May van Hans-Jürgen Syberberg 2. De laatste twaalf jaren uit het leven van deze beroemde schrijver van Old Shatterhand- en Kara-Ben-Nemsi-literatuur, blijken een reservoir van bespiegelingen over het Duitse denken.
Karl May kwam uit een arme familie, had een moeilijke jeugd, was schuldig aan verschillende delicten, waarvoor hij in de gevangenis heeft gezeten. Daar heeft hij zijn befaamde boeken geschreven, waaraan hij een vermogen heeft verdiend.
De bedoelingen van Syberberg met zijn film over deze man, die tegelijkertijd een verbijsterend imago over zijn fictief avontuurlijk leven heeft kunnen opbouwen, raken aan de desillusie waarin Karl May zijn leven heeft moeten eindigen. Zijn schrijverschap werd aangevochten omdat men hem zijn jeugdzonden niet wenste te vergeven. Uitgevers manipuleerden bovendien met de teksten van zijn verhalen. Suspecte krachten waren voortdurend aan het werk om in het erkennen van Karl Mays verdiensten vooruit te lopen op latere groot-Germaanse en nazistische ideologieën.
Deze film over Karl May is het tweede deel van een trilogie die Syberberg wil afronden met een onlangs door hem verfilmd interview met de schoondochter van Richard Wagner 3. Zijn film over de krankzinnige Beierse koning Ludwig de Tweede 4 was het eerste deel. Na Karl May zal er nog een film over Hitler komen, die ook al in de omgeving van de oud geworden Old Shatterhand blijkt rond te lopen.

Trilogie

Fascinerend is de rolbezetting van deze film. Karl May wordt subliem gespeeld door de vroegere regisseur Helmut Kräutner 5. De oud geworden Kristina Söderbaum 6 speelt Mays eerste echtgenote. De Nederlandse actrice Lil Dagover 7 zijn tweede vrouw. De eerste meent zijn reis-fantasieën als bedrog te moeten zien, de laatste deelt de fantasieënwereld van de schrijver en gaat samen met hem ten onder. Een merkwaardige Duitse speelfilm, deze Karl May, die opvallend genoeg door het Amerikaanse verhuurkantoor van Columbia in roulatie wordt gebracht.

[…]


[1]In: De Volkskrant, 29 september 1975.
De overige bespiegelingen in de rubriek gaan over de films Jaws van Steven Spielberg, Numéro Deux van Jean-Luc Godart, La bête van Walerian Borowczyk en L’Important c’est d’aimer van Andrzej Żuławski.
[2]Hans-Jürgen Syberberg (* 8 december 1935) is een Duits filmregisseur. Hij wordt beschouwd als een aanhanger van het Gesamtkunstwerk; zijn films zijn het resultaat van de vermenging van twee tegengestelde polen uit het Duitse culturele verleden: het rationalisme van de 18e eeuw en het mysticisme van de 19e eeuw. Bekende films van hem zijn „Romy. Anatomie eines Gesichts”, „Scarabea - Wieviel Erde braucht der Mensch”, „Sex-Business - made in Pasing”, „Ludwig - Requiem für einen jungfräulichen König”, „Theodor Hirneis oder: Wie man ehem. Hofkoch wird”, „Karl May”, „Winifried Wagner und die Geschichte des Hauses Wahnfried von 1914-1975”, „Hitler: A Film from Germany”, „Parsifal”, „Penthesilea”, „Die Marquise von O. ” en „Syberberg filmt Brecht”.
[3]Richard Wagner (voluit: Wilhelm Richard Wagner, * 22 mei 1813 in Leipzig , † 13 februari 1883) was een Duits componist, dramaturg, dichter, schrijver, theaterregisseur en dirigent. Zijn opera’s „Die Feen”, „Das Liebesverbot oder Die Novize von Palermo”, „Rienzi, der Letzte der Tribunen”, „Der fliegende Holländer”, „Tannhäuser und der Sängerkrieg auf Wartburg”, „Lohengrin”, „Der Ring des Nibelungen, ein Bühnenfestspiel für drei Tage und einen Vorabend” (bestaande uit „Das Rheingold (Vorabend)”, „Die Walküre (Erster Tag)”, „Siegfried (Zweiter Tag)” en „Götterdämmerung (Dritter Tag)”), „Tristan und Isolde”, „Die Meistersinger von Nürnberg” en „Parsifal, ein Bühnenweihfestspiel” gelden nog steeds als het onbetwiste hoogtepunt van de Duitstalige operacomposities. Daarnaast heeft hij nog talloze orkestwerken, waaronder twee symfonieën, gecomponeerd.
[4]Ludwig II. (of in het Nederlands Lodewijk II, voluit: Ludwig Otto Friedrich Wilhelm von Wittelsbach (* 25 augustus 1845 , † 13 juni 1886)) was van 1864 tot 1886 koning van Beieren. Omdat hij Schloss Herrenchiemsee, Schloss Linderhof en Schloss Neuschwanstein liet bouwen, kreeg hij de bijnaam Märchenkönig (Sprookjeskoning).
[5]Helmut Käutner (* 25 maart 1908 , † 20 april 1980) was een Duits acteur en regisseur, zowel van films als van hoorspelen. Zijn bekendste films als regisseur zijn „Große Freiheit Nr. 7” (1944), „Unter den Brücken”, „Ludwig II. – Glanz und Ende eines Königs”, „Des Teufels General”, „Der Hauptmann von Köpenick” (1956), „Monpti” en „Der Schinderhannes”. Als acteur is hij vooral bekend gebleven door het vertolken van de titelrol in Syberbergs „Karl May”.
[6]Kristina Söderbaum (voluit: Beata Margareta Kristina Söderbaum, * 5 september 1912 , † 12 februari 2001) was een Zweeds actrice, die haar grootste successen vierde in nazi-Duitsland; met name in nationaal-socialistische propagandafilms, waarvan er enkele door haar echtgenoot, Veit Harlan (* 22 september 1899 , † 13 april 1964), werden geregisseerd. Zij was o.a. te zien in de films „Jugend”, „Verwehte Spuren”, „Das unsterbliche Herz”, „Die Reise nach Tilsit”, „Jud Süß”, „Die goldene Stadt”, „Immensee”, „Opfergang”, „Kolberg”, „Unsterbliche Geliebte”, „Hanna Amon”, „Die blaue Stunde”, „Sterne über Colombo”, „Die Gefangene des Maharadscha”, „Verrat an Deutschland”, „Ich werde Dich auf Händen tragen” en als Emma May/Emma Pollmer in Hans-Jürgen Syberbergs „Karl May”. Haar dramatische zelfmoord in de film „Jud Süß” leverde haar de bijnaam Reichswasserleiche op.
[7]Lil Dagover (artiestennaam van Marie Antonia Sieglinde Martha Seubert (* 30 september 1887 , † 23 januari 1980), was een in Nederlands Indië geboren Duitse toneel- en filmactrice. Zij begon haar filmcarrière al in de tijd van de stomme films en speelde daarna in bijna honderd films, waaronder „Die Spinnen, 1. Der goldene See”, „Harakiri”, „Das Cabinet des Dr. Caligari”, „Das Geheimnis von Bombay”, „Der müde Tod”, „Luise Millerin”, „Tartüff”, „Der Graf von Monte Christo” (1928), „Ungarische Rhapsodie”, „Der Günstling von Schönbrunn”, „Spielereien einer Kaiserin”, „Elisabeth von Österreich”, „The Woman from Monte Carlo”, „Die Tänzerin von Sanssouci”, „Ich heirate meine Frau”, „Der Vogelhändler”, „Fridericus”, „August der Starke”, „Die Kreutzersonate”, „Friedrich Schiller – Der Triumph eines Genies”, „Bismarck” (1940), „Wien 1910”, „Vom Teufel gejagt”, „Rote Rosen, rote Lippen, roter Wein”, „Schloß Hubertus”, „Der Fischer vom Heiligensee”, „Kronprinz Rudolfs letzte Liebe”, „Buddenbrooks” (1955), „Karl May”, „Der Richter und sein Henker” en „Geschichten aus dem Wienerwald”. Zij stond op de zogeheten Gottbegnadeten-Liste van het Reichsministerium für Volksaufklärung und Propaganda van Joseph Goebbels (voluit: Paul Joseph Goebbels , * 29 oktober 1897 , † 1 mei 1945).
In Hans-Jürgen Syberbergs „Karl May” speelde zij niet de rol van Karl Mays tweede echtgenote, maar die van Bertha von Suttner (voluit: Bertha Sophia Felicita Freifrau von Suttner, geborene Gräfin Kinsky von Wchinitz und Tettau, * 9 juni 1843 , † 21 juni 1914)!



Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.

Terug naar de Karl May-startpagina.

Terug naar de Apriana-startpagina.



Google
www op deze website