„Indiaantje spelen”. Kan het echter op een heuse paarderug? Deze ruiters
brengen vaart in het openluchtspel, dat Ruurlo dezer dagen in zijn ban houdt.

RUURLO. — „Indiaantje spelen”. Overal in Nederland waar nog ruimte is doen kinderen dat graag. Ook in het Achterhoekse plaatsje Ruurlo. Wat wilt u? Aan bossen geen gebrek. Maar de hartstocht voor het avontuur heeft niet alleen de Ruurlose kinderen te pakken. Ook grote mensen spelen in dit belommerde dorp indiaantje. Eens in de drie jaar als de geest van Karl May weer vaardig wordt over het dorp. Dan zeggen ze „hawgh!” in plaats van „dag!”, stuiven op paarden door de bossen, laten schoten knallen en scharen zich ’s avonds om het kampvuur in plaats van om de t.v. en de kinderen kijken toe. Verwonderd om die volwassenen die in dit spel nieuwe kinderlijkheid ervaren.

Winnetou, Old Shatterhand en hun hele achterban van blanke woudlopers en bevederde roodhuiden krijgen ook dit jaar gestalte in de dorpelingen van Ruurlo. Het driejaarlijkse openluchtspel staat weer voor de deur, traditiegetrouw ontleend aan een van de boeken van Karl May. Deze keer is „Het geheim van Old Surehand” aan de beurt.
„Kijk”, zegt regisseur Ben Gerdes (66) 2, de man achter dit dorpsgebeuren, „het verhaaltje komt meestal op hetzelfde neer. Meestal draait het om de nobele Old Shatterhand, die blank en rood bij elkaar brengt. Wat ’t boeiend maakt is de show, de actie die erin zit. Er wordt in dit stuk geschoten en geknald. Er zitten dertig ruiters in. De plaatselijke rijvereniging doet ook mee. De kluiten aarde schieten soms tot op de tribune. Voor het publiek is zo’n spektakel toch om te smullen”.
Het toneel – Een open plek in het Rijkenbargse bos – is als wij er een kijkje komen nemen nog wat leeg. Het is dan ook vroeg. Half tien. De repetitie moet nog beginnen. Een enkele speler kuiert het terrein op en zet zich op een boomstronk. De bomen weerkaatsen een hamerslag. Een timmerman legt de laatste hand aan de tribune. Die moet straks in augustus als de voorstellingen beginnen vol zijn.
„We hopen op 12.000 bezoekers” zegt Gerdes. „Drie jaar geleden hadden we er 8000. Maar alles is intussen ook een stuk duurder geworden. Dat moet er uitkomen. We krijgen hier veel ouders met kinderen. Ook uit het westen”. Hij wappert met een brief. „Van een Vlaardingse arts. Hij richt zijn vakantie speciaal naar de voorstellingen hier. Zo zijn er meer”.

Winnetou, klaar om toe te slaan.

Vuurwater

Het toneel is intussen volgelopen. Old Shatterhand en Winne Tou – in vol ornaat – smeren de kelen alvast met een pilsje, door hen als vuurwater betiteld. Winnetou, die eigenlijk Dinant Weenk 3 heet, is 28 en in het dagelijks doen kantoorbediende. „Het primitieve, ’t wilde in mijn rol ligt me wel. Ik doe ’t nu voor de derde keer. Voorlopig heb ik er nog geen genoeg van. ’t Is trouwens een hele eer, als je mee mag doen”
Old Shatterhand – gemeentebode Henk Klomp (40) 4 buiten de coulissen: „Die boeken van Karl May zijn niet om door te komen. Vreselijk langdradig. Er is in dit stuk heel veel in de dialogen geschrapt. De karakters zijn ook erg zwart-wit. Old Shatterhand noem ik altijd een dominee met een bokstitel. Hij moraliseert nogal graag. Toch is-ie fijn om te doen. Het is een sterk dynamische rol.
Net als de meeste andere spelers – 80 in totaal – is het tweetal door regisseur Ben Gerder gerecruteerd uit het plaatselijke amateurtoneel, dat in Ruurlo – de t.v. ten spijt – welig bloeit. Het 6000 mensen tellende dorpje telt maar liefst acht gezelschappen, die hun mondigheid graag bewijzen op de planken. De eveneens florerende rijvereniging levert de ‘bereden’ indianen. Gemeente secretaris Waringa heeft tussen de dennebomen zijn souffleursplaats ingenomen. Het spel kan beginnen. Old Shatterhand en Winnetou repeteren een dialoog.
Erg vast zit de rol er nog niet in. Wel de zachte g, waarmee het Ruurlose dialect alle eer wordt gedaan. Waringa: „De meesten vertrouwen erop dat ik ze voorzeg. Ook bij de echte opvoeringen. Een probleem hoor. Je moet als souffleur heel laag over het toneel spreken. Alles weerkaatst hier door die bomen”. Hij vindt het jammer, dat er zo weinig romantiek zit in de stukken van May.
„Bijna nooit zit er een vrouw in. Toevallig deze keer wel. Overigens blijkt dat pas aan het slot. Het hele stuk door draagt ze mannenkleren”

Ook de costumering van het openluchtspel is in Ruurlose handen. Nijvere dames hebben wekenlang in een vertrekje boven de plaatselijke nutsspaarbank hun naalden beproefd op veren hoofdtooien, leren jakken en franjebroeken.

Zacht neerkomen

Wat is eigenlijk niet eigen werk daar in Ruurlo? Zelfs de 10 meter hoge rots, waarop fataal zal worden geworsteld, wordt een brok „doe-het-zelf” van bordkarton en grauw papier. Het enige probleem, waar ze in het Achterhoekse dorp nog mee tobben, is hoe je een van die rots gestort „bleekgezicht” zacht kunt laten neerkomen.

Overigens is Ruurlo niet het enige plaatsje ter wereld, dat Karl May posthuum in ere houdt. Ook in Bad Segeberg bij Hamburg kennen ze een dergelijke traditie. „Ze spelen daar in een theater dat in de rotsen is uitgehouwen”. zegt Ben Gerdes, die er zelf is geweest. „Ze werken daar met beroepsacteurs. Daar kunnen wij natuurlijk niet tegenop. Maar zij hebben van de andere kant weer geen paarden. En die geven juist vaart aan zo’n stuk”.
Karl May, de Duitse volksverteller, die nog nooit een stap op Amerikaanse bodem had gezet toen hij zijn avontuurlijke boeken schreef, blijkt de laatste tijd weer geweldig „in’ te raken. De afgelopen vier jaar zijn twee miljoen pockets met May-vertellingen verschenen. Wat dat betreft heeft Ruurlo de wind mee. De voorstellingen (op 3, 4, 10, 11, 17 en 18 augustus) bleken in het verleden ook het weer mee te hebben. „We hebben nog nooit een voorstelling hoeven uit te stellen. Als wij speelden viel er geen druppel regen”, zegt Ben Gerdes. Afkloppen maar!

De Indiaan Winnetou en zijn blanke broeder Old Shatterhand te
paard spelen een belangrijke rol in het Ruurlose openluchtspel.

[1]

In: Twentsch Dagblad Tubantia, 31 juli 1968. Onder de titel „Ruurlo speelt Indiaantje in het groot” verscheen hetzelfde artikel – zij het met enkele tekstuele veranderingen en minder foto’s – op 3 augustus 1968 ook in het Limburgs Dagblad. Ook in andere GPD-kranten (Gemeentelijke Pers Dienst) verscheen hetzelfde artikel; zo bijvoorbeeld ook in De Gooi- en Eemlander van 31 juli 1968, onder de titel „Ruurlo in de ban van het Indiaantje spelen”, maar wel met dezelfde, ‘originele’ ondertitel „Karl May met een zachte g” en in de Leeuwarder Courant van 3 augustus 1968, nu als „Volwassenen spelen Indiaantje in Ruurlo”, met natuurlijk weer „Winnetou en Old Shatterhand met zachte g”. Het artikel in De Gooi- en Eemlander laat echter, in tegenstelling tot andere kranten, twee foto’s van de hoofdrolspelers zien: Old Shatterhand, in dagelijkse doen gemeentebode Henk Klomp, werpt een ambtelijk blikje op zijn horloge. Winnetou in een minder heldhaftige rol. Die van kantoorbediende bij een koelkastenfirma.

[2]	Ben Gerdes (voluit: Bernard Albertus Joseph Gerdes, * 5 januari 1902, † 1975) was hoofdonderwijzer aan de Sint-Willibrodusschool in Ruurlo van 1930 tot 1967 en in 1962, 1865, 1968 en 1971 regisseur van de Karl May-spelen aldaar.

[3]	Dinant Weenk (* 1939) was kantoorbediende bij een koelkastenfirma in Zutphen en speelde bij de Karl May-spelen in Ruurlo de rol van Winnetou.

[4]	Henk Klomp (* 9 februari 1928 , † 17 maart 2007) was bode bij de gemeente Ruurlo en speelde bij de Karl May-spelen aldaar de rol van Old Shatterhand.

Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.

www op deze website