„Doctor” Karl May blijkens zijn eigen handtekening; het is een van de foto’s welke de schrijver aan bewonderaars stuurde. De doctortitel had hij zich zelf al lang toegekend voor hij deze kocht van een Duits-Amerikaanse niet-officieel erkende universiteit.

OP de twintigste juli van het jaar 1917 kreeg de Karl May Verlag van een zekere juffrouw Sophia Bauer uit Frankfurt aan de Main een postwissel voor geleverde May-boeken. Op dit strookje stond geschreven „Uw boeken hebben de laatste dagen en uren van mijn vader mooier gemaakt ....” Het is een van de talloos vele getuigenissen over het werk van een der meest bewonderde en meest bekritiseerde auteurs van onze eeuw 2. Wanneer men weet, dat „Winnetou” alleen al het halve miljoen exemplaren heeft overschreden zal het geen verwondering wekken, dat Karl May met een totale oplaag van twintig miljoen delen alle andere Duitse auteurs in kwantiteit met stukken klopt. Een geestdriftige bewonderaar heeft uitgerekend dat men ze, naast elkaar zettend de weg van Groningen naar Middelburg aan beide zijden mee zou kunnen afzetten. Met de titels naar voren zou men de afstand Amsterdam-Boedapest halen terwijl men met de bladzijden de aarde met de maan zou kunnen verbinden. Alle inwoners van de stad Haarlem zouden er aan te pas moeten komen om die boeken weg te dragen, mits elk van hen minstens honderd kilogram zou torsen.

Men kan zich voorstellen welk een sensatie de boeken van Karl May verwekten in het Europa van de laatste jaren van de vorige eeuw 3. Na de verschijning van de eerste Winnetouromans bereikten May tal van voorstellen om het opperhoofd der Apachen te laten overkomen om persoonlijk kennis te maken met zijn bewonderaars. Men beweert dat May „Winnetou’s dood” 4 alleen geschreven heeft om van dat gezeur af te zijn.
Maar de belangstelling ging evenzeer uit naar de May-romans uit het Turkse Rijk, waarbij de kleine Hadji Halef Omar bovenaan stond. Duizenden mensen schreven naar May om te informeren naar de welstand van de kleine Halef, hoe het hem verder ging en waar hij woonde. Toch waren zowel Winnetou als Halef ontsproten aan de rijke fantasie van Karl May. „De verzoeken om inlichtingen”, schreef hij eens, „komen uit kringen die het keizerlijke huis zeer na staan, maar ook uit arbeiderskringen, ze komen uit de gouden pen van een miljonair en van de bevende hand van een weduwvrouw, uit het boudoir van een vrouw van de wereld en uit de grauwe kloostercel, van de schoolbanken der gymnasiasten en uit de schrijfmappen van kostschoolmeisjes.

TEGENOVER deze lot stond minstens evenveel scherpe kritiek: „Karl May is langzaam doodgemarteld door de tegen hem gevoerde hetze!” zeiden zijn vrienden. De kranten hebben hun steentje bij gedragen met koppen als: Karl May een bedrieger, Karl May de tuchthuisboef, Karl May was een paardendief, De Zwendelaar der nooit gemaakte reizen, de smaakbederver, de jeugdverleider .....
Zelfs na zijn dood bleef de hetze tegen Karl May voortduren; na zijn dood werd hij op geraffineerde wijze beschuldigd van allerlei misdaden. In alle ernst las men „May heeft zich waarschijnlijk ook schuldig gemaakt aan inbraken en roofovervallen”. Hij werd beschuldigd de pornografische roman „Waldröschen” te hebben geschreven 5 en zelfs zijn grandioze gebaar om zijn geld en werk na te laten ten dienste van een stichting voor arme auteurs, werd uitgekreten als een „reclametruc”.
Men vraagt zich af hoe de boeken van Karl May zulk een storm konden ontketenen. Deskundigen hebben verklaard dat May moed, dapperheid en Godsvertrouwen predikte. „Hij is wulps” zeggen tegenstanders, „want in zijn romans uit het Middenoosten schrijft hij over doorzichtige gewaden en weelderige vormen!” Meer staat er echter niet in die boeken. Men heeft May zijn bloederige Indianenromans verweten, maar dat valt nog al mee; er is niet meer bloed dan in de gemiddelde hedendaagse cowboyroman. Men heeft van één boek gezegd, dat er zestienhonderd mensen werden doodgeschoten en tweehonderdveertig geskalpeerd, terwijl het totaal aantal doden op 2293 kwam op 2612 bladzijden. In het bedoelde boek wordt de strijd tussen keizer Maximiliaan en Juarez in Mexico beschreven, die nu eenmaal zeer bloedig was. Ten overvloede echter ging het hier om een kolportageroman, die de uitgever wat had laten „opfleuren” door er wat meer bloed in te brengen.

VOOR een deel van het werk van Karl May is er een boven alle twijfel verheven deskundige: wijlen Emir Abdoellah van Jordanië 6. Deze woestijnvorst placht Karl May in het Engels te lezen en als zoon der woestijnen die het oude Turkse rijk goed kende in alle uithoeken, prees hij het werk van deze Duitse schrijver, die volgens hem zoveel had gedaan opdat Christenen en Muzelmannen elkaar beter zouden kunnen begrijpen. Er is een tijd geweest waarin men het werk van May beoordeelde met de maatstaven der grote litteratuur en hem dan terzijde schoof met de woorden „Rommel voor Jan en alleman ....” Handboeken voor letterkunde vermelden hem zelden en dan nog alleen maar in het voorbijgaan.

Men zal zich afvragen hoe Karl May ertoe is gekomen om zijn Indianenromans te schrijven; het antwoord ligt voor de hand: in het jaar 1879 verscheen in Stuttgart een Duitse bewerking van Ferry’s „Woudloper” 7. De vertaler was Carl May, zoals hij zich toen noemde, Ferry schreef in een nawoord „De Woudloper heeft nog vele avonturen beleefd, waarover de lezer later zal horen”. Gabriel Ferry was in 1852 overleden; goed, dan zou zijn vertaler het werk wel voortzetten waar Ferry had opgehouden. Zo werd Karl May de kampioen van de Rode Man en tevens een der eersten die de „Oosterse kwestie” aanroerde, twintig jaar voor deze actueel werd ....

www op deze website