Bij heruitgave van Karl Mays boeken

Eerherstel AAN GROOT DUITSER

DE ROMANTIEK KWAM TERUG

Schrijver werd in de gevangenis gelouterd


anoniem 1


Het Spectrum, de thans in De Meern bij Utrecht gevestigde uitgeverij, die heel Nederland aan zich schatplichtig maakte omdat zij als een der eersten het pocketboek in Nederland heeft geïntroduceerd, is thans begonnen met een her-uitgave in de Prismareeks van de bekendste boeken van Karl May. De redactie van deze uitgave wordt gevoerd door dr F. C. de Rooy 2, van wie we een zestal jaren geleden het boek over Karl May Old Shatterhand - Kara ben Nemsi. Ook voor U hebben gelezen. De auteur pleitte daarin voor eerherstel aan aan de Duitse schrijver. Had Karl May dat dan nodig? Werden zijn boeken niet van vader aan zoon doorgegeven? Of had de jeugd het te druk met de veelsoortige strip-verhalen, die ze kon volgen zonder zich de minieme inspanning van gehele regels te lezen te hoeven getroosten?

In zekere mate had Karl May aan populariteit ingeboet. De oorlog was er ook debet aan. Op de eerste plaats was de schrijver een Duitser, 50 jaar geleden in Radebeul, nabij Dresden, overleden. Hij mocht dan onschuldig zijn aan wat de machthebbers in zijn land na zijn dood in twee oorlogen aan ellende over de wereld hadden gebracht, er was een crisis in de sympathie voor al wat in de Duitse taal was gesteld. Voorts hadden ook andere auteurs, uit Amerika, Frankrijk enz. Indianen-verhalen op de markt gebracht, de cowboy-films hadden een andere sfeer ven het Wilde Westen gecreërd. Verhalen vol show, op grootsere effecten gebouwd. Bij Karl May was er ook nog heel wat „beschrijving” en de nieuwe lezers vonden zulks overbodig. May wilde ook nog leren, en opvoeden. Hij was opgeleid tot onderwijzer. Hij onderrichtte de jeugd met zijn verhalen in karakter-deugden en in wetenschap, hij liet ze de schoonheid en het interessante van verre landen en volken zien. De na-oorlogse mens met zijn grote vrijheidsdrift en zijn desillusies aangaande het menselijk karakter – had men niet vaak juist wie men voor „de besten” hield tijdens de oorlogsjaren zien derailleren? – stond sceptisch tegenover elk gepredikt idealisme. Ook de figuren van Karl May, die onkreukbare, edele strijders voor God, voor de natuurmens, voor het dier, werden sceptischer bekeken.
Men wilde de naakte werkelijkheid bij de volwassenen, geen romantiek meer, geen dwepererij, geen droom. Men wilde nu wel eens precies weten en ervaren wat de mens was. Was dat de echte mens, die in de oorlog leefde op zijn primaire driften, zonder ander beginsel dan het moment zelf te doorproven in al zijn vitale, delirische hevigheid? Waar was er in de oorlog iets van de oude held uit de Indianen-verhalen, van de ridder uit Ivanhoe? Een vloedgolf van realistische oorlogslectuur overstroomde de wereld en verzeilde uit de literatuur naar de film. Het moderne levensgevoel, iets onformuleerbaars alsnog, vond nieuwe theorieën en filosifische verklaringen. Maar zie, op zeker ogenblik kwamen de verhalen uit de romantiek toch weer terug. Het leven had zich hersteld. Men kreeg weer verlangen naar de grote avonturenverhalen van Dumas 3 en Walter Scott 4, naar de Noorse natuurpanorama’s van Knut Hamsun 5 en Gulbranssen 6. En thans is ook Karl May weer te rug. Op en neer gaat het in het leven van een mens, en eveneens in het leven van de volken. Er is een wet van wederkeer in de kunst en in de appreciaties. Heeft Karl May nu nog een aanbeveling nodig?

GETUIGENISSEN
Het Spectrum heeft bij het lanceren van de nieuwe serie enkele uitspraken van profeten onzer dagen bijeen gezameld. De onverdachte Albert Schweitzer 7 heeft over hem gezegd: „Wat mij in de boeken van Karl May het meest geboeid heeft, is zijn strijd voor vrede en onderling begrip. Hij leert ons in bijna al zijn boeken, beter dan wij in veel hoogdravende lectuur kunnen vinden, edelmoedigheid ten opzichte van de naast. Hij leert ons in de medemens, ook wanneer hij dwaalt, onze broeder in Christus zien. Juist daarom is hij van alle tijden.” En men kan een Albert Einstein 8 er kwalijk van verdenken, dat hij zich voor reclame-doeleinden liet gebruiken toen die geniale metafysicus zei: „Mijn hele jeugd stond in het teken van Old Shatterhand. Ja, ik durf er gerust voor uitkomen, dat hij nog in menig moeilijk ogenblik betekenis voor mij heeft. Waarom? Omdat ik in de boeken van Karl May terugvinde jeugdige en oergezonde drang naar romantische verten, naar avontuur; omdat Karl May ons leert hoe andere volkeren klaar komen met het leven dat ons zo moeilijk valt. Ik heb veel reisbeschrijvingen gelezen. De meeste vond ik vervelend. Die van Karl May hebben mij altijd geboeid”. Zo zullen de oudere generaties van mannen het ook wel willen zeggen.

Zij zullen zich èn om hun kinderen èn om zichzelf thans verheugen dat de bekendste boeken van Karl May in een goedkope editie, handig uitgevoerd in een duidelijke letter, opnieuw te krijgen zijn. De eerste twee nummers van Het Spectrum zijn inmiddels in de boekhandel no 1. van de reeks „Winnitou, het grote opperhoofd” en no 7, „De schat in t Zilvermeer”. Een kaartje op het omslag (achterzijde) geeft aan waar de verhalen zijn gesitueerd. In het eerste hoofdstuk van „Winnitou, het grote opperhoofd” introduceert de Duitse jonge schrijver zichzelf. Men wordt getroffen door de pittige flitsende dialoog, die zelfs overeenkomst vertoont met de dialoog van de veel latere Amerikaanse grote jager en reisverhalen en romanschrijver Hemingway 9. De jonge Duitser wordt als een greenhorn, een groentje bekeken. Hij ontpopt zich echter als een groot woudloper en prairejager en krijgt de erenaam „Old Shatterhand! Zo heeft Karl May zich zelf gezien. Hij heeft zich in zijn boeken en de helden waarmee hij zich vereenzelvigde gewroken op zijn verleden.

LEVENSLOOP
Karl May werd geboren als de zoon van een arme wever in Saksen, in 1842. Over die wevers en hun armoe schreef Gerhart Hauptmann 10 een andere beroemd geworden Duitse auteur zijn drama „Die Weber” men heeft daar, merkwaardigerwijs, beroemdheden in soorten, ook mevrouw Courts Mahler 11 hoort erbij, ik weet helaas niet één titel van haar werken die de dame niettemin tweemaal miljoenair hebben gemaakt. Het weverskind Karl May bleef vier jaar blind, er stierven in het gezin vroegtijdig negen kinderen. Karl leerde snel en kwam op de Normaalschool, hij werd weggestuurd omdat hij zou hebben gestolen. In Plauen haalde hij zijn akte, maar weer werd hij van diefstal beschuldigd. In de gevangenis besloot hij schrijver te worden, maar er was nog een nu echte diefstal en vier jaar gevangenis voor nodig om hem tot de mens te doen rijpen die hij worden moest. Hij schreef zijn verhalen voor een tijdschrift, in vaste afleveringen. Met elke nieuwe aflering steeg zijn populariteit, die tenslotte uitgegroeide tot werkelijke roem. In zijn latere leven ontmoette hij weer moeilijkheden, doordat een uitgever wat bedenkelijke lief desverhalen onder Mays naam uitbracht. Bij zijn dood liet hij een kapitaal na van 800.000 goudmarken welke hij ten goede deed komen aan hulpbevoevende kunstenaars. En Karl May-museum in Bamberg herbergt zijn manuscripten en vele curiositeiten die men in zijn boeken beschreven vindt. De uitgaven van Het Spectrum in nieuwe vertaling zijn onverkort maar hier en daar chronologisch gecorigeerd.




[1]In Limburgs Dagblad, 13 april 1962.
Hetzelfde artikel had op 7 april 1962 al in het Dagblad voor Noord-Limburg gestaan, maar met veel minder zet- en drukfouten. Het Dagblad van Noord-Limburg publiceerde dit artikel - in tegenstelling tot het Limburgs Dagblad - niet anoniem, maar onder de naam van de auteur: Paul Haimon.
[2]Dr. F. C. de Rooy (voluit: dr. Ferdinand Carel de Rooy, * 9 juni 1919 , † 4 maart 1998) was in het dagelijks leven leraar Frans te Rijswijk/Z.H. en in zijn vrije tijd dé Karl May-kenner van Nederland. Van zijn hand is o.a. het boekje „Old Shatterhand - Kara Ben-Nemsi - ook voor U! De boodschap van Karl May, de idealist uit het Avondland” (Tilburg: Drukkerij van het R.K. Jongensweeshuis, 1955) en hij redigeerde en gaf in de jaren 1962-1967 de 50 bekende Karl May-pockets bij Uitgeverij Het Spectrum uit.
[3]Alexandre Dumas père (eigenlijk: Alexandre Davy de La Pailleterie Dumas, * 24 juli 1802 , † 5 december 1870) was een Frans dramaturg en schrijver van hoofdzakelijk historische romans, o.a. „Les Trois Mousquetaires” (=„De drie musketiers”, „Le comte de Monte-Cristo” (=„De graaf van Monte-Cristo”, „Vingt Ans après” (=„Twintig jaar later”), „La Reine Margot” en „Le Vicomte de Bragelonne ou Dix Ans plus tard” (=„De Burggraaf van Bragelonne”).
[4]Walter Scott (* 14 augustus 1771 , † 21 september 1832) was een Schots dichter en schrijver, vooral bekend door zijn historische romans. Zijn „Waverley” was de eerste historische roman, die uitgroeide tot een hele serie, waarvan „Ivanhoe” de bekendste werd.
[5]Knut Hamsun (pseudoniem van Knud Pedersen, * 4 augustus 1859 , † 19 februari 1952) was een Noors schrijver, die in 1920 de Nobelprijs voor de Literatuur won voor zijn roman „Markens Grøde” (=„Hoe het groeide”).
[6]Ook Trygve Gulbranssen (voluit: Trygve Emanuel Gulbranssen, * 15 juni 1894 , † 10 oktober 1962) was een Noors romanschrijver, wiens bekendste werk de trilogie „Bjørndaltrilogien” (=„Het geslacht Bjørndal”, bestaande uit „Og bakom synger skogene” (=„En eeuwig zingen de bossen”), „Det blåser fra Dauingfjell” (=„Winden waaien om de rotsen”) en „Ingen vei går utenom” („De weg tot elkander”)) is.
[7]Albert Schweitzer (* 14 januari 1875 , † 4 september 1965) was een Duits medicus, luthers theoloog, filosoof en schrijver; hij ontving in 1952 de Nobelprijs voor de Vrede voor zijn in woord en daad uitgedragen dogma ‘Eerbied voor al het leven’.
[8]Albert Einstein (* 14 maart 1879 , † 18 april 1955) was een Duits, later Zwitsers en nog later Amerikaans theoretisch natuurkundige van Joodse afkomst. In 1921 ontving hij voor zijn verdiensten voor de theoretische natuurkunde, en met name voor zijn ontdekking van de wet van het foto-elektrisch effect de Nobelprijs voor de Natuurkunde.
[9]Ernest Hemingway (voluit: Ernest Miller Hemingway, * 21 juli 1899 , † 2 juli 1961) was een Amerikaans schrijver en journalist die in 1954 de Nobelprijs voor Literatuur won voor zijn novelle „The Old Man and the Sea”. Andere bekende werken van hem zijn „ A Farewell to Arms”, „To Have and Have Not”, „For Whom the Bell Tolls” en „The Garden of Eden”.
[10]Gerhart Hauptmann (eigenlijk: Gerhard Johann Robert Hauptmann, * 15 november 1862 , † 6 juni 1946) was een Duits toneelschrijver. Bekende werken van hem zijn „Bahnwärter Thiel”, „Vor Sonnenaufgang”, het al genoemde „Die Weber”, „Florian Geyer”, „Fuhrmann Henschel” en een viertal bewerkingen van klassieke tragedies. Hij ontving voor zijn complete werk in 1912 de Nobelprijs voor de Literatuur.
[11]Hedwig Courths-Mahler werd geboren onder de naam Ernestine Friederike Elisabeth Mahler (* 18 februari 1867 , † 26 november 1950) en was een Duitse schrijfster van wat de geleerden „keukenmeidenromannetjes” noemen, 208 in aantal; vijftien van haar boeken zijn in de jaren ’20 en ’70 van de vorige eeuw verfilmd.



Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.

Terug naar de Karl May-startpagina.

Terug naar de Apriana-startpagina.



Google
www op deze website