Vijftig jaar geleden stierf KARL MAY

anoniem 1




Stil nadert de belager in tijger-sluip-gang.

Vijftig jaar geleden stierf Karl May, de verrukkelijkste inspirator van zeer vele miljoenen jongensdromen. Over de gehele wereld vindt men talloze mensen die aan hem een avontuurlijke jeugd danken. Want overal waar Karl Mays boeken gelezen zijn, hebben jongens de heldendaden van de gevederde Winnetou en de nimmer falende Old Shatterhand in hun spel gehaald.
Zij hebben als moedige Apachen gestreden tegen de vijandelijke Sioux- of Pueblo-indianen, heet krijgsgehuil aangeheven, tomahawks gezwaaid en scalpen veroverd. De krijgers hebben bij het kampvuur de tabak die de Indianen kinnikinnik noemden en soms mengden met vioolhars en afgeknipte vingernagels (zo bespeurt Old Shatterhand) in vredespijpen gerookt, de walm in de vier windrichtingen geblazen. Ze velden grizzly-beren, hoger dan de grootste mens. Op hun paarden gezeten volgden zij sporen zelfs over kale rotsgronden en door brede bergstromen. Ze zeiden „oef – oef” tot elkaar en begrepen dat spoedig het moment zou komen dat „Sluwe slang” en zijn bloedsbroeders aan de martelpaal met pijlen bestookt zouden worden.
Karl May was een ongelooflijke fantast, maar had een even ongelooflijke kennis over de zaken die hij beschreef. Hij kende de geografie van Amerika en de etnologie van de Indianenstammen. Dr. F. C. de Rooy 2, die alles over Karl May bestudeerd heeft, weet te vertellen dat Winnetou en Old Shatterhand hebben bestaan. Winnetou was Cochise, het opperhoofd der Apachen. Door Amerikaanse vrijbuiters was hij eens lafhartig ineen valstrik gelokt, hoewel de intelligente, vredelievende Cochise steeds streefde naar een verzoening met de „bleekgezichten”. Hij ontsnapte dank zij zijn bijzondere listigheid en enorme kracht aan zijn bewakers. En voor de blanke Old Shatterhand heeft een zekere Tom Jeffords model gestaan, die toenadering zocht met de „roodhuiden”. De ontmoeting waaruit de vriendschap gesloten werd, schijnt zich in 1870 te hebben afgespeeld, toen Karl May 28 jaar was en aan het begin stond van zijn schrijversloopbaan.



Karl May op middelbare leeftijd


Karl May als oude man

Maar Old Shatterhand, de Uebermensch met zijn vernietigende beredoder, is waarschijnlijk meer. Hij is ook nog Karl May zelf in zijn fantastische dromen. Zoals men in Winnetou een vader-ideaal kan zien van een verbeeldingrijk jongetje dat aan zijn werkelijke vader veel tekort is gekomen. Karl May, de zoon van een arme, verslonsde wever uit Saksen, had een droevige jeugd. Een paar keer pleegde hij een onbenullig diefstalletje (kaarsen uit de kerk 3 om een gezellig kerstfeest te kunnen vieren, en een meerschuimen pijp voor zijn vader). Dat heeft hem zeven jaar in een troosteloos tuchthuis gekost. 4 Het greep de overgevoelige jongen diep aan. Hij werd gekweld door een wanstaltig zonde-besef, zocht bescherming van de eenzaamheid en leefde in zijn dromen het schone, betere leven. Het leven van Old Shatterhand. Hij zat vol edele bedoelingen en wilde een pleitbezorger zijn voor de vertrapte Indianen. Een zelfde geest sprak uit zijn Kara Ben Nemsi-boeken, waarin men thans ook een gedegen kennis van het middenoosten kan opmerken. Sommige fervente Karl May-fans willen graag de nadruk leggen op de christelijke gezindheid en ethische oogmerken van de schrijver, maar het is de vraag of men daaraan nu werkelijk zo zwaar moet tillen. Het avontuur, lang niet vrij van bloeddorstige sensatie, wint het. Het schijnt dat Karl May op zijn schrijfbureau een bordje had staan met de woorden: Niet preken. Opvoeders hebben vaak bedenkingen aangevoerd tegen het vaak woeste krijgsgedoe in de boeken. Maar van de andere kant is veelvuldig geconstateerd dat de martelscènes en bloederige oorlogen zeer geabstraheerd in het jongensgemoed belanden. Inde grote helden, die ook hun zwakke kanten hadden, is de jongen nooit teleurgesteld.
Thans, vijftig jaar na de dood van Karl May, zijn de Nederlandse auteursrechten vrijgekomen. De vroegere rechten waren nog veroverd voordat Nederland aangesloten was bij de Conventie van Bern. Van al de in Nederland verkochte Karl May-boeken heeft de Duitse uitgever, het Karl May Verlag in Bamberg, nooit een cent ontvangen. Men kreeg in Nederland ook niet de geautoriseerde vertaling van de Karl May-tekst, maar een bewerkte versie, waarin in de loop der jaren steeds grotere veranderingen en inkortingen kwamen. Zo reed in een van de laatste versies een Indiaan in een auto New York binnen. 5 En dat zou zich dan afspelen in 1860. Ook Karl May zelf had onnauwkeurigheden in de compositie van zijn verhalen. Hij liet figuren sterven die in een volgend boek weer springlevend waren. Tien jaar heeft de Duitse uitgever besteed aan een nauwkeurige bewerking van de tekst van de zeventig boeken. 6
De Uitgeverij Het Spectrum heeft bij de Duitse uitgever de rechten gekocht en gaat nu 25 delen uitgeven in pocketvorm. De vertaling is uitgevoerd onder redactie van dr. F. C. de Rooy. Een jaar lang zullen elke maand twee onverkorte, herziene delen verschijnen.



Op zijn vliegend ros „neemt” Roodhuid zijn tegenstanders.



[1]In: Nieuwe Haarlemsche Courant, 2 april 1962.
Op 31 maart 1962 was ditzelfde artikel ook al verschenen in De Tijd / de Maasbode.
[2]Dr. F. C. de Rooy (voluit: dr. Ferdinand Carel de Rooy, * 9 juni 1919 , † 4 maart 1998) was in het dagelijks leven leraar Frans te Rijswijk/Z.H. en in zijn vrije tijd dé Karl May-kenner van Nederland. Van zijn hand is o.a. het boekje „Old Shatterhand - Kara Ben-Nemsi - ook voor U! De boodschap van Karl May, de idealist uit het Avondland” (Tilburg: Drukkerij van het R.K. Jongensweeshuis, 1955) en hij redigeerde en gaf in de jaren 1962-1967 de 50 bekende Karl May-pockets bij Uitgeverij Het Spectrum uit.
[3]In werkelijkheid ging het om resten kaarsenvet uit de kapel van het lerarenseminarie in Waldenburg.
[4]Karl May had nog wel wat meer diefstallen en oplichtingen gepleegd dan alleen kaarsen of kaarsenvet en een pijp; voor deze twee opgesomde onbenullige diefstalletjes kreeg je ook in de negentiende eeuw heus geen zeven jaar gevangenisstraf. Het waren echter allemaal uitingen van kleptomanie, iets waarvoor men tegenwoordig waarschijnlijk helemaal geen gevangenisstraf zou krijgen.
[5]?
[6]Het Karl May Verlag begon al in de jaren ’20 van de twintigste eeuw met het bewerken van de boeken en is daar tot in de jaren ’20 van de eenentwintigste eeuw nog steeds mee bezig.



Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.

Terug naar de Karl May-startpagina.

Terug naar de Apriana-startpagina.



Google
www op deze website