Wie was OLD SHATTERHAND?

Biografie over de vriend van miljoenen kinderen


anoniem 1

WIE heeft er als jongen geen boeken van Karl May gelezen? Wie herinnert zich Winnetou niet en Old Shatterhand en Kara Ben Nemsi? Ik weet nog heel goed met wat voor machtig gevoel je naar huis stapte, je trofee stijf onder de arm, als je één van de gelukkigen was geweest die uit de schoolbibliotheek een Karl May had weten te veroveren. Dan hadden ze voorlopig geen kind aan je. Later las ik wel eens zwaarwichtige bedenkingen tegen de Karl May-boeken en daar heb ik altijd stilletjes om gelachen; mij konden ze die nooit meer afnemen, die „jeugdzonden”, waar ik alleen maar heerlijke en kleurige herinneringen aan heb overgehouden.

Nu begrijpt u misschien wel dat ik bij het zien van een boekje met de titel OLD SHATTERHAND met wat meer dan gewone belangstelling begon te bladeren en daarna te lezen, achter elkaar tot de laatste bladzijde. Nee, Old Shatterhand is geen boek van Karl May, het is een boek over Karl May. Toch is hij een van de meest beroddelde èn opgehemelde auteurs geweest. Uitgescholden op de grofste manier voor dief, boef, zwendelaar, smaakbederver en zo meer; van de andere kant bejubeld als een apostel en strijder, die God en de naaste bemint en strijdt voor waarheid en recht, kan men Karl May met recht een veelomstreden figuur noemen.
Hij werd geboren in 1842 in Saksen, als zoon van een wever. De eerste vijf jaar van zijn leven was hij blind. Later ging hij naar de kweekschool voor onderwijzers, maar wordt weggestuurd wegens diefstal van stukjes kaars. Via een andere kweekschool wordt hij toch onderwijzer; wordt ontslagen; komt dan in de gevangenis wegens diefstal van een horloge. De eigendomsdelicten herhaalden zich nog een paar keer, waarvoor hij in totaal zeven jaar werd opgesloten. De laatste keer dat hij „zat” – hij was toen 30 jaar – kwam hij onder de gunstige invloed van pastoor Kochta 2 tot het schrijven van avonturenboeken. Al gauw had hij groot succes.
Omstreeks de eeuwwisseling begon men hem aan te vallen. Hij schreef altijd onder pseudoniem in verband met zijn veroordelingen 3. Door processen met zijn uitgevers kwamen zijn vroegere misstappen aan het licht 4 en er begon een campagne tegen hem, die in 1910 haar hoogtepunt bereikte. Na nog een laatste opflakkering van zijn roem stierf hij in 1912.
Dit is wel zeer in het kort de geschiedenis van de man die bijna 70 boeken schreef, waarvan de meeste door pedagogen én letterkundigen ongunstig werden beoordeeld. Miljoenen kinderen hebben echter heerlijke, fantastische uren aan hem te danken, waarin ze met hoogrode wangen en bonzende harten in een heel andere wereld leefden, waarin ze zelf Winnetou en Old Shatterhand of Kara Ben Nemsi waren. Of Karl May de Indianen en hun land, waar hij zo veel over schreef, dan kende? Jawel, maar alleen uit boeken. Wel heeft hij later toen hij zijn Indianenboeken al lang geschreven had, een grote reis door Amerika gemaakt 5. Anders was het met het land van Kara Ben Nemsi dat hij langdurig bereisd had en uitstekend kende 6.
OLD SHATTERHAND is geschreven door drs F. C. de Rooy 7 en is als nummer 172 verschenen in de „Opvoedkundige Brochurenreeks” (R.K. Jongensweeshuis, Tilburg ƒ 2,20). Het boekje bevat een uitvoerige beschouwing over leven en werk van Karl May, een grondige, objectieve studie over een figuur, die dit werk zeker waard is. De enige aanmerking die men zou kunnen maken is dat de stof niet erg overzichtelijk is gerangschikt.


[1]In: De Volkskrant, 1 december 1955.
[2]Johannes Kochta (eigenlijk Johann Peter Kochte, * 28 maart 1824 , † 27 februari 1886) was van 1866 tot 1884 katholiek gevangenisaalmoezenier in tuchthuis Waldheim.
[3]Dat geldt voor zijn colportageromans en diverse korte verhalen; zijn reisboeken (Gesammelte Werke, Band 1 t/m 33) heeft hij allemaal onder zijn eigen naam gepubliceerd.
[4]Zijn vroegere misstappen kwamen niet aan het licht door processen tegen zijn uitgevers (bedoeld worden de processen tegen Adalbert Fischer (voluit: Johannes Adalbert Fischer, * 3 december 1855 , † 7 april 1907), die in 1899 Verlag H. G. Münchmeyer van diens weduwe had overgenomen, met als enig doel om Karl Mays colportageromans opnieuw uit te geven, nu met enkele toegevoegde passages), maar door een reeks processen tegen Rudolf Lebius (* 4 januari 1868 , † 4 april 1946), een Duitse journalist van het dubieuze soort, uitgever, vakbondsleider en antisemitisch politicus; nadat zijn poging om Karl May af te persen mislukt waren, werd hij diens vuigste tegenstander.
[5]Zo groot was die reis naar Amerika nou ook weer niet: hij bezocht in van 15 september t/m 27 oktober 1908 het oosten van de Verenigde Staten.
[6]Zijn enige reis naar het Midden- en Verre Oosten duurde beduidend langer (van 26 maart 1899 tot 31 juli 1900), maar ook die vond pas plaats nadat hij de meeste van zijn boeken had geschreven.
[7]Dr. F. C. de Rooy (voluit: dr. Ferdinand Carel de Rooy, * 9 juni 1919 , † 4 maart 1998) was in het dagelijks leven leraar Frans te Zwolle, later Rijswijk/Z.H. en in zijn vrije tijd dé Karl May-kenner van Nederland. Van zijn hand is o.a. het boekje „Old Shatterhand - Kara Ben-Nemsi - ook voor U! De boodschap van Karl May, de idealist uit het Avondland” (Tilburg: Drukkerij van het R.K. Jongensweeshuis, 1955) en hij redigeerde en gaf in de jaren 1962-1967 de 50 bekende Karl May-pockets bij Uitgeverij Het Spectrum uit.



Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.

Terug naar de Karl May-startpagina.

Terug naar de Apriana-startpagina.



Google
www op deze website